Για μια κουλτούρα διαμεσολάβησης στους δήμους
Μια από τις αποφάσεις που θα κληθούν να λάβουν τα νέα δημοτικά συμβούλια αφορά την εκλογή του (ή της) Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Πρόκειται για το ανεξάρτητο όργανο που δέχεται καταγγελίες από τα δύο συνηθέστερα «θύματα» της δημοτικής γραφειοκρατίας, τους δημότες και της επιχειρήσεις – εξ ου και ο περιφραστικός τίτλος. Σε δήμους άνω των 20.000 κατοίκων, ύστερα από διαδικτυακή προκήρυξη, οι δημοτικοί σύμβουλοι καλούνται να εκλέξουν ένα πρόσωπο «κύρους και εμπειρίας», στο οποίο οι θιγόμενοι, πολίτες και επιχειρήσεις, θα καταθέτουν καταγγελίες, με στόχο την εξωδικαστική επίλυση των διαφορών τους με τον δήμο. Το πρόσωπο επιλέγεται με μυστική ψηφοφορία και αυξημένη πλειοψηφία 2/3 του συνόλου των μελών του δημοτικού συμβουλίου. Αυτό οδήγησε σε πολλές άκαρπες ψηφοφορίες το 2011, καθώς δεν είχε ακόμη διαμορφωθεί η σχετική κουλτούρα συνεννόησης. Από τους τριάντα Συμπαραστάτες που εκλέχθηκαν, κάποιοι παραιτήθηκαν, κάποιοι άλλοι ασχολήθηκαν λιγότερο με την αποστολή τους. Σήμερα είμαστε δεκαεπτά, σε όλη την Ελλάδα. Και ιδρύσαμε ένα Δίκτυο Συμπαραστατών, για την υποστήριξη και διάδοση του θεσμού της διαμεσολάβησης στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Το ζήτημα αποτελεί πρόσφορο πεδίο για την ανάπτυξη πρωτοβουλιών από τη μείζονα αντιπολίτευση και τις ανεξάρτητες δημοτικές παρατάξεις, καθώς χωρίς τις δικές τους ψήφους συχνά είναι αδύνατη η διαμόρφωση της αυξημένης πλειοψηφίας. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι η θέση προορίζεται για μη εκλεγέντες δημοτικούς συμβούλους, κομματικούς ή πολιτευτές οποιασδήποτε πλευράς. Οι δημοτικοί σύμβουλοι έχουν το καθήκον να βρουν πρόσωπα που μπορούν να εκλεγούν όχι λόγω προέλευσης, αλλά λόγω της αδιαμφισβήτητης ικανότητάς τους να αναλάβουν την μεγάλη ευθύνη της ανεξάρτητης διαμεσολαβητικής επίλυσης διαφορών μεταξύ δημότη ή επιχειρηματία και δήμου. Η θέση δεν είναι «τιμητική», ούτε προσφέρεται για αργομισθίες. Ο δημοτικός διαμεσολαβητής έχει ήδη αρκετή δουλειά, και θα αποκτήσει ακόμη περισσότερη, όσο ο θεσμός γίνεται γνωστότερος. Οι πολίτες τον αναζητούν ολοένα συχνότερα. Σε λίγες μέρες, θα αρχίσει να μεταδίδεται στα ραδιόφωνα σχετικό κοινωνικό μήνυμα που θα ενημερώνει για το δικαίωμα καταγγελίας στον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Επομένως, οι δήμοι πρέπει να ετοιμαστούν να ανταποκριθούν και σε αυτή την πρόκληση, και να κινηθούν για την υποδοχή του θεσμού.
Οι Συμπαραστάτες του Δημότη και της Επιχείρησης καλούνται να αναπτύξουν μεθόδους και τεχνικές διαμεσολάβησης, ώστε να πείσουν τις δημοτικές υπηρεσίες αλλά και τους πολίτες ότι υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι για να λύνονται οι διαφορές, χωρίς καυγάδες και μηνύσεις, αλλά και χωρίς πολιτικό «μέσον». Γιατί το κύρος της αυξημένης πλειοψηφίας δεν αρκεί: ο Συμπαραστάτης πρέπει καθημερινά να εξηγεί τον ρόλο του στις υπηρεσίες του Δήμου, με λόγια και με έργα, ώστε να καταλάβουν ότι δεν είναι «του δημάρχου» ή «της αντιπολίτευσης» ή συνάδελφός τους, ότι είναι ανεξάρτητος, αντικειμενικός και δίκαιος. Συχνά βρίσκεται «στη μέση» και σε διαφορές μεταξύ ιδιωτών, όταν οι πολίτες στρέφονται εναντίον της αδειοδότησης ενός καταστήματος ή, αντίστροφα, όταν ένα κατάστημα καταγγέλλει την παρεμπόδιση της αδειοδότησής του από κατοίκους! Στο τέλος της ημέρας, δεν θα μετράει ούτε η διαπαραταξιακή εκλογή ούτε ο φανταχτερός τίτλος, αφού η μόνη «εξουσία» που έχει ένας Συμπαραστάτης είναι η δύναμη των επιχειρημάτων του. Και το αποτέλεσμα αυτό είναι μετρήσιμο: σε κάθε Ετήσια Έκθεση του Συμπαραστάτη πρέπει να καταγράφεται το ποσοστό επιτυχών διαμεσολαβήσεων. Στην Αθήνα, το ποσοστό θετικής έκβασης καταγγελιών των πολιτών και των επιχειρήσεων, το 2013, ήταν 71%.
Η καχυποψία για τη διαμεσολάβηση είναι επίμονη. Ο «Καλλικράτης» προβλέπει τυπικά την εξωδικαστική επίλυση διαφορών, αλλά δεν έχουν ακόμη οριστεί αναλυτικά τα αντικειμενικά κριτήρια με τα οποία μπορεί, λ.χ., να διαγραφεί ένα πρόστιμο που μπήκε παράνομα από τον Δήμο, χωρίς να κινδυνεύει κάποιος αιρετός ή υπάλληλος να ελεγχθεί πολύ αυστηρά. Οι στρεβλώσεις και η διαφθορά δεκαετιών εμποδίζουν ακόμη και την πιο διαφανή διαμεσολαβητική επίλυση, όταν έχει οικονομικό αντικείμενο. Εκεί έχουμε ακόμη πολλή δουλειά, για τη δημιουργία διοικητικών εργαλείων και τη διαμόρφωση μιας κουλτούρας διαλόγου, ακόμη και για όσα θεωρούνται ταμπού σε κάθε Δήμο. Έχουμε ακόμη πολύ δρόμο, είναι όμως ζωτικό για τη δημοκρατία οι πολίτες να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη τους σε θεσμούς.
Βασίλης Σωτηρόπουλος συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης Δήμου Αθηναίων