Ένα αναλυτικό – επεξηγηματικό άρθρο,σε ότι αφορά την σχέση γονιών-παιδιών, αλλά και την ανάλυση των μεθόδων αυτών, ως μέσου για την καλύτερη διαπαιδαγώγηση και ανάπτυξη των δυνατοτήτων, σε ότι αφορά την πειθάρχηση νηπίων και παιδιών προσχολικής ηλικίας.  

Τι είναι & γιατί είναι καλύτερο να εφαρμόζουμε την μέθοδο του time-in αντί του time-out.

Τα νήπια και τα περισσότερα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν είναι έτοιμα να επιλύουν προβλήματα, αφού δεν έχουν ακόμα το κατάλληλο αναπτυξιακό δυναμικό να το πράξουν. Η επίλυση προβλημάτων συνδέεται με τη λειτουργία του άνω εγκεφάλου, ο οποίος στα μικρά παιδιά δεν είναι παρά ελάχιστα ανεπτυγμένος. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να σκεφτόμαστε δύο κύρια θέματα όταν προσπαθούμε να πειθαρχήσουμε τα μικρούλια μας.

Το πρώτο είναι να εργαστούμε με στόχο να δημιουργήσουμε και να ενδυναμώσουμε τις νευρικές συνδέσεις του εγκεφάλου τους που θα τους επιτρέψουν να λύνουν με επιτυχία προβλήματα στο μέλλον (αυτό το κάνουμε μαθαίνοντάς τους πώς να ηρεμούν τον εαυτό τους και διδάσκοντάς τους συστηματικά τα βήματα που πρέπει να ακολουθούν για την επίλυση προβλημάτων).

Το δεύτερο είναι να λειτουργήσουμε εμείς ως ο «άνω εγκέφαλός» τους, κάνοντας, για λογαριασμό τους λογικές επιλογές μέχρις ότου τα παιδιά μας να γίνουν πιο ικανά να τις κάνουν τα ίδια.

Ας δούμε τη συμβατική μέθοδο time-out, που είναι η πειθάρχηση του παιδιού μέσω της απομάκρυνσης και της απομόνωσής του. Το time-out άρχισε να εφαρμόζεται αντί του ξύλου από τη στιγμή που μάθαμε πόσο επιβλαβής ήταν η πρακτική της σωματικής τιμωρίας.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η μέθοδος του time-out είναι και η πιο ενδεδειγμένη.

Όπως αναφέρει για το θέμα ο ψυχολόγος Gordon Neufeld: «Δυστυχώς, δεν είχαμε συνειδητοποιήσει τι χρειάζονταν τα παιδιά και ότι η πιο τραυματική εμπειρία από όλες είναι η βίωση της απομόνωσης. Αν το ξέραμε αυτό, αν το κατανοούσαμε, δεν θα τη χρησιμοποιούσαμε ως τιμωρία».

Ο φόβος της απομόνωσης μπορεί να διακόψει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, οπότε νομίζουμε ότι έχουμε πετύχει τον στόχο μας. Αλλά η διάθεση των παιδιών να συμμορφωθούν στη συνέχεια οφείλεται στο αίσθημα της ανασφάλειας που βιώνουν κατά τη διάρκεια της απομόνωσης – και αυτός είναι ο τελευταίος λόγος για τον οποίο θα θέλαμε να συμμορφωθούν! Εξάλλου, όταν τιμωρούμε ένα παιδί απομονώνοντάς το και αποσύροντας την στοργή και τη ζεστασιά μας, διεγείρουμε τον κάτω (ερπετοειδή ή πρωτόγονο) εγκέφαλό του με το να ενεργοποιούμε το αρχέγονο αντανακλαστικό του φόβου. Οι συγγραφείς Siegel και Bryson αποκαλούν αυτή την πρακτική το «σκούντηγμα της σαύρας» · κατ’ αυτούς, είναι πολύ πιο ωφέλιμο να διεγείρουμε τον αναπτυσσόμενο άνω εγκέφαλο των παιδιών. Τέλος, το time-out συχνά προκαλεί στα παιδιά συναισθήματα άγχους και επιθετικότητα. Το να υποχρεώνουμε ένα παιδί να καθίσει σε μια καρέκλα μόνο του για ορισμένα λεπτά ή να κλειστεί για λίγο στο δωμάτιό του, μπορεί να διακόψει μια συμπεριφορά για όλους τους λάθος λόγους, αλλά δεν το βοηθά να γίνει καλύτερο. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από τα παιδιά να βελτιωθούν χωρίς να τους δώσουμε τα εργαλεία που χρειάζονται για να το πετύχουν.

Γι’ αυτόν τον λόγο είναι πολύ καλύτερο να εφαρμόζουμε τη μέθοδο του time-in.

Το time-in διαφέρει από το time-out ως προς το ότι εστιάζουμε πρώτα στη σύνδεση και έπειτα στη διδασκαλία. Η σύνδεση είναι αυτή που ενεργοποιεί των άνω εγκέφαλο. Θυμηθείτε, εκεί έχουν την έδρα τους η λογική και η συλλογιστική ικανότητα. Αν και εξακολουθεί να είναι ελλιπώς ανεπτυγμένη, η ικανότητα για λογική σκέψη αυξάνεται· και μέσα από την ενσυναίσθηση και τη σύνδεση με το παιδί μας, μπορούμε να το βοηθήσουμε να αναπτύξει περισσότερο τις λειτουργίες του εγκεφάλου του. Όταν εκδηλώνουμε ενσυναίσθηση και συνδεόμαστε με το παιδί, του δείχνουμε πως το καταλαβαίνουμε, πως κατανοούμε τα συναισθήματα και τις σκέψεις που το οδήγησαν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, χωρίς αυτό να σημαίνει και ότι την αποδεχόμαστε. Η σύνδεση κάνει πιο ήπια τη δραστηριότητα του κάτω εγκεφάλου και επιτρέπει στο παιδί να αποκτήσει πρόσβαση στον σκεπτόμενο εγκέφαλό του, τον οποίο θα χρειαστεί για να καταλάβει αυτό που θέλετε να του μάθετε.

Το παιδί που είναι εγκλωβισμένο στον φόβο δεν μπορεί να μάθει, ενώ όταν επιτευχθεί η σύνδεση με το παιδί και ενεργοποιηθεί ο άνω εγκέφαλός του, μπορείτε να του μάθετε πώς να συμπεριφέρεται καλύτερα.

Ξεκινήστε να εφαρμόζετε τη μέθοδο του time-in παίρνοντας το παιδί στην αγκαλιά σας ή πηγαίνοντας μαζί του στη «γωνιά χαλάρωσης» που έχετε ορίσει μέσα στο σπίτι σας. Όταν τα παιδιά μου ήταν μικρότερα, είχαμε μια γωνιά χαλάρωσης στην οποία υπήρχαν βιβλία, ένα μπλοκ ζωγραφικής, ένα βαζάκι με γκλίτερ, ρύζι για αισθητηριακά παιχνίδια και μπαλόνια. Έφερνα το παιδί μου σε αυτό το σημείο του σπιτιού και καθόμουν κοντά του για να ασχοληθούμε μαζί με κάποιες ήρεμες δραστηριότητες. Από τη στιγμή που σταματούσε να κλαίει ή να συγκρούεται μαζί μου, ήξερα ότι ο «σκεπτόμενος» εγκέφαλός του είχε ανακτήσει τον έλεγχο. Νομίζω ότι όλοι είστε σε θέση να καταλάβετε πότε το παιδί σας περνά από την επιθετικότητα ή την υπερένταση σε μια κατάσταση ηρεμίας και δεκτικότητας. Μόλις λοιπόν αντιληφθείτε ότι είναι δεκτικό να ακούσει, πείτε του εν συντομία ποιο όριο ξεπέρασε και πώς μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα τη συμπεριφορά του.

Για παράδειγμα, αν το ξέσπασμά του ξεκίνησε με αφορμή το ότι ήθελε ακόμα ένα μπισκότο, θα μπορούσατε να του πείτε: «Εκνευρίστηκες μαζί μου και γι’ αυτό φώναξες. Καταλαβαίνω πως νιώθεις εκνευρισμένος, αλλά δεν θα σε αφήνω να φωνάζεις έτσι. Δεν μου αρέσει να μου φωνάζουν, όπως ακριβώς δεν αρέσει και σ’ εσένα, Την επόμενη φορά που θα νευριάσεις μαζί μου, θέλω να έρθεις στη γωνιά χαλάρωσης και να μου σχεδιάσεις μια εικόνα για να μου δείξεις πώς αισθάνεσαι«.

Εδώ ακριβώς είναι που πρέπει να γίνει για σας μια αλλαγή προτύπου. Ξέρω ότι μας έχουν κάνει να πιστεύουμε πως όταν τα παιδιά δεν συμπεριφέρονται σωστά, δεν πρέπει να τους δείχνουμε αγάπη· κι ακόμα περισσότερο, οφείλουμε να είμαστε ψυχροί απέναντί τους για να δείξουμε την αποδοκιμασία μας. Νομίζουμε ότι τα συνετίζουμε με περιφρονητικά βλέμματα, αυστηρό τόνο φωνής και την επιβολή απομόνωσης για συγκεκριμένη ώρα. Αυτά όμως δεν κινητοποιούν τα παιδιά για τους σωστούς λόγους. Αντίθετα, όταν ανταποκρινόμαστε με αγάπη ακόμα και κατά τη διόρθωση μιας συμπεριφοράς, οικοδομούμε την εμπιστοσύνη και τη σύνδεση με το παιδί μας. Και είναι λόγω αυτής της σύνδεσης που τα παιδιά θέλουν να φέρονται καλά, για χάρη μας.

Μερικοί γονείς ίσως ανησυχούν ότι το time-in μοιάζει με ανταμοιβή για την κακή συμπεριφορά.

Το αντιλαμβανόμαστε όμως ως ανταμοιβή μόνο όταν πιστεύουμε ότι πρέπει να είμαστε αποσυνδεδεμένοι από τα παιδιά μας για να τους διδάξουμε κάτι. Αντίστοιχα, τα παιδιά τη βλέπουν ως ανταμοιβή μόνο όταν αυτή είναι η μοναδική περίπτωση που τραβούν την προσοχή σας με θετικό τρόπο, επειδή αυτό δεν συμβαίνει ποτέ στο σπίτι σας.

Αν έχετε να κάνετε με πολλά παιδιά ταυτόχρονα, τότε χωρίς αμφιβολία είναι σαν να πρέπει να κάνετε ακροβατικά. Εγώ είχα δύο ξεχωριστές γωνίες χαλάρωσης για τα αγόρια μου και έπρεπε να κινούμαι ανάμεσά τους όσο καλύτερα μπορούσα. Δεν χρειάστηκε όμως πολύς χρόνος προτού τα παιδιά μου μάθουν να ηρεμούν από μόνα τους χρησιμοποιώντας τα αντικείμενα που είχαν γύρω τους. Με συνέπεια και υπομονή θα τα καταφέρετε!

Μερικά παιδιά προτιμούν να μένουν μόνα τους όταν είναι αναστατωμένα. Εάν αυτή είναι η προτίμηση του παιδιού σας, μην προσπαθείτε να εφαρμόσετε το time-in. Όταν το παιδί είναι πραγματικά σε θέση να ηρεμήσει τον εαυτό του και να ανακτήσει τη λογική λειτουργία του εγκεφάλου του, δεν έχει σημασία πού το κάνει. Απλώς μεταφέρετέ του το μήνυμα ότι βρίσκεστε στη διάθεσή του και μπορείτε να το καθησυχάσετε εφόσον χρειαστεί. Και πάντα να θυμάστε ότι πρέπει να έχετε υπομονή και να επεμβαίνετε σε έναν εγκέφαλο που βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας.

Θετικοί γονείς – Ευτυχισμένα παιδιά, Rebecca Eanes.Εκδόσεις Πεδίο (απόσπασμα)

Christos Gkoutzelis

Δημοσιεύσεις αναγνωστών. Στείλτε στο volvipress@gnail.com ή κάνοντας κλικ ΕΔΩ και τα δικά σας κείμενα για δημοσίευση