Αϊλάν Κουρντί: Ο τουρισμός στον πόνο των άλλων

Έχει περάσει μόλις ένα 24ωρο από τη στιγμή που είδα τη φωτογραφία του νεκρού παιδιού στην Αλικαρνασσό. Η πρώτη αντίδραση ήταν το σοκ και ο αποτροπιασμός για τη δημοσίευσή της. Η ενόχληση για την τουριστική περιήγηση στην εικονογραφία της οδύνης. Η κανιβαλική περιέργεια: πώς είναι το μουτράκι του έτσι χωμένο στην άμμο; Πόσο χρονών ήταν; Πνίγηκαν και οι γονείς ή έζησαν από κοντά αυτό το δράμα; Και μετά το σύντομο αυτό πέρασμα από τον πόνο των άλλων, έρχεται η ταχεία ανακουφιστική επιστροφή στην καθ’ ημάς ασφάλεια: «Ευτυχώς αυτά συμβαίνουν στην άλλη όχθη του Αιγαίου».

Στο όνομα της διαμεσολάβησης είδησης, της υποχρέωσης του δημοσιογράφου να καταγράφει την αλήθεια, πολλές ευρωπαϊκές εφημερίδες, όχι μόνο ταμπλόιντ, επέλεξαν να φιλοξενήσουν την εικόνα για να ευαισθητοποιήσουν υποτίθεται την κοινή γνώμη. Η Bild στην τελευταία της σελίδα, o Guardian στην κορυφή της ιστοσελίδας του. Μια ελληνική εφημερίδα δημοσίευσε τη φωτογραφία και δίπλα είχε τον ξενοφοβικό τίτλο «Ασφυξία από λαθραίους». Μέσα από την πολλαπλή αναπαραγωγή της, εξάλλου, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η εικόνα υπέστη photoshop, το νεκρό αγοράκι τοποθετήθηκε στο κρεβατάκι του με τη λεζάντα «Αυτό θα έπρεπε να είναι το τέλος της ιστορίας», έγινε γελοιογραφία, με την Ε.Ε. να κείται στην ίδια στάση με το παιδάκι στην άμμο της τουρκικής παραλίας, χρίστηκε «η φωτογραφία της χρονιάς».

Και μέσα από ένα ακατάσχετο κύμα συναισθηματισμού, η εικόνα έγινε οικεία, μελό, σχεδόν κιτς, κάποιοι χρήστες των social media άρχισαν να διαμαρτύρονται: «Έλεος πια, σταματήστε να την ποστάρετε». Μέσα σε ένα 24ωρο η φωτογραφία δεν προκαλεί πλέον σοκ, έχει αμβλυνθεί η υποτιθέμενη κινητήρια δύναμή της να αφυπνίζει συνειδήσεις.

Το επιχείρημα ότι η φωτογραφία θα μπορούσε να γίνει σύμβολο για την αποτυχία της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, ανάλογο με αυτήν του «κοριτσιού της ναπάλμ» στη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ, νομίζω πως δεν ευσταθεί στη σημερινή εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Hταν άλλη η ισχύς της φωτογραφίας εκείνη την εποχή. Αντίθετα, ο ευτελισμός κάθε εικόνας τέτοιου είδους που περιφέρεται σε ένα timeline φορτωμένο με τραγούδια και σαχλοσέλφις είναι νομοτελειακός. Δυσκολεύομαι να θυμηθώ κάποια εμβληματική φωτογραφία στην εποχή του Facebook και του Twitter: το μέσο καθεαυτό ακυρώνει το μήνυμα.