Η μελαγχολία της Αμφίπολης
Και ξαφνικά, εκεί που όλοι ασχολούνταν με τον ΕΝΦΙΑ, τα μνημόνια και την Τρόικα, στις αρχές Αυγούστου εμφανίστηκε η Αμφίπολη. Ακολούθησε ένα τρίμηνο κατά τη διάρκεια του οποίου η ανασκαφή στον τύμβο Καστά μονοπώλησε το ενδιαφέρον όχι μόνο σε εγχώριο αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Ενα τρίμηνο κατά το οποίο η μία έκπληξη διαδεχόταν την άλλη, καθώς τα ευρήματα των ανασκαφέων στον τάφο ήταν κάθε φορά αναπάντεχα και πέρα από τη φαντασία.
Οπως όλα δείχνουν, όμως, αυτό το ταξίδι έφθασε στο τέλος του. Η ανασκαφή, και διά στόματος της γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, τελείωσε, οι όποιες έρευνες για την ενδεχόμενη ύπαρξη και άλλων τάφων στον τύμβο Καστά μάλλον μετατίθενται για την άνοιξη, τα αποτελέσματα των ανθρωπολογικών μελετών του σκελετού που βρέθηκε θα πάρουν μήνες για να εκδοθούν και το μνημείο δεν προβλέπεται να γίνει επισκέψιμο σε σύντομο χρονικό διάστημα…
Η ανασκαφή τελείωσε
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η κυρία Μενδώνη ήταν σαφής: «Η ανασκαφή τελείωσε, άλλα ευρήματα από τον υπάρχοντα τάφο μην περιμένετε». «Ανασκαφή αυτή καθεαυτή δεν γίνεται αυτή τη στιγμή», είπε χαρακτηριστικά, εξηγώντας ότι οι όποιες εργασίες γίνονται αυτή τη στιγμή αφορούν κυρίως την προστασία του μνημείου, των επιχρισμάτων, των χρωμάτων και άλλα παρόμοια.
Από άνοιξη οι έρευνες για την ύπαρξη άλλων τάφων
Η ανασκαφή μπορεί να έχει τελειώσει, ωστόσο αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη η γεωφυσική διασκόπηση από την ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπό τον Γρηγόρη Τσόκα. Το αποτέλεσμα του «σκαναρίσματος» του τάφου γίνεται σε φάσεις, καθώς ο τύμβος καλύπτει μια περιοχή 20 στρεμμάτων και είναι άγνωστο το πότε θα ολοκληρωθεί. «Υπάρχουν πράγματα που μπορούν να συντομευτούν, διότι χρειάζεται η παροχή των μέσων. Για παράδειγμα, η ανασκαφή που έγινε επί τρεις μήνες ήταν εντατική, διότι το υπουργείο προσέφερε την απαραίτητη υποστήριξη στην ανασκαφική ομάδα προκειμένου να την ολοκληρώσει γρήγορα. Από εκεί και πέρα, όμως, δεν μπορεί κανείς να βιάσει τον χρόνο μελέτης. Αυτά θέλουν την ωριμότητά τους», είπε χαρακτηριστικά η κυρία Μενδώνη.
Και άμεσα να τελειώσει και αυτή η έρευνα, πάντως, νέα ανασκαφή δεν πρόκειται να γίνει πάλι. Η γεωφυσική διασκόπηση δεν πρόκειται να δείξει αν όντως ο τύμβος Καστά κρύβει και άλλους τάφους. Το «σκανάρισμα», όπως εξήγησε η κυρία Μενδώνη, δεν θα δώσει σημεία στα οποία είναι δεδομένο ότι έχει υπάρξει ανθρώπινη παρέμβαση, αλλά εκείνα που είναι διαφορετικά από το συνολικό γεωλογικό περιβάλλον. «Είναι πολύ πιθανόν τα σημεία αυτά να είναι κατασκευές, αλλά είναι και πολύ πιθανόν να προέρχονται από κάποια γεωλογικού τύπου διαφοροποίηση από το λοιπό περιβάλλον. Οπότε, εκεί θα πρέπει να γίνουν ανασκαφικές τομές για να δούμε περί τίνος πρόκειται και αναλόγως να προγραμματιστεί μια ανασκαφή».
Ωστόσο, όπως γίνεται σαφές από τις δηλώσεις της γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού, η όποια έρευνα γίνει θα διεξαχθεί την άνοιξη, ενδεχομένως και το καλοκαίρι. «Εχουμε μπροστά μας έναν χειμώνα, η περιοχή εκεί είναι δύσκολη. Κάποιες ανασκαφικές τομές θα μπορούσαν να γίνουν. Μια ανασκαφή, όμως, που θέλει συστηματική δουλειά ενός τριμήνου ή τετραμήνου μέσα στον χειμώνα είναι δύσκολη», είπε χαρακτηριστικά.
Θα χρειαστούν μήνες για την εξέταση DNA
Οσον αφορά την εξέταση του ανθρωπολογικού υλικού που βρέθηκε, η κυρία Μενδώνη επιβεβαίωσε αυτό που είχε πει και ο υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τασούλας μιλώντας στο iefimerida.gr, αμέσως μετά την εύρεση του σκελετού: ότι δηλαδή η εξέταση DNA θα γίνει από Ελληνες επιστήμονες. «Ο υπουργός είπε ότι θα είναι Έλληνες οι επιστήμονες και πιστεύω ότι είναι σωστό αυτό. Δόξα τω Θεώ, έχουμε καλό δυναμικό», τόνισε η κυρία Μενδώνη, ενώ ως προς το εάν θα γίνει και εξέταση DNA, είπε ότι αυτό θα αποφασιστεί μετά από συζήτηση. «Γενικά το σύνολο των εξετάσεων που πρέπει να γίνουν και τα αποτελέσματα που θα υπάρξουν είναι πράγματα που θα προκύψουν μέσα από συζήτηση με τους ειδικούς. Όπως έχουμε πει, θα γίνουν όλες εκείνες οι έρευνες που κρίνονται ότι ανταποκρίνονται στη σύγχρονη επιταγή της επιστήμης», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Πάντως, τα αποτελέσματα της εξέτασης DNA αφενός δεν θα είναι άμεσα, καθώς ερευνητές έχουν δηλώσει ότι θα χρειαστούν από δύο μήνες έως και πολύ περισσότερους για να έχουν στα χέρια τους τα όποια αξιόπιστα αποτελέσματα (αν και ορισμένοι έχουν δηλώσει ότι μπορεί να χρειαστούν μια με δύο μέρες, ακόμη και μια ματιά, για να διαπιστώσουν το φύλο του νεκρού), και αφετέρου το αν υπάρχει κάποια σχέση του νεκρού της Αμφίπολης με τη βασιλική οικογένεια της Μακεδονίας είναι κάτι μάλλον αρκετά δύσκολο να διαπιστωθεί. Οπως είχε εξηγήσει η κυρία Μενδώνη σε συνέντευξή της πριν από λίγες ημέρες στον ΣΚΑΪ, τα οστά του Φιλίππου Β’, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου που έχουν βρεθεί στη Βεργίνα, ήταν αφενός καμένα και αφετέρου το υλικό είναι ιδιαίτερα καταπονημένο, καθώς βρέθηκε πριν από 50 χρόνια και το έχουν αγγίξει… πολλά χέρια.
Οι εργασίες ανάδειξης του μνημείου μπορεί να πάρουν και… δεκαετίες
Δηλώνοντας ότι τα πράγματα δεν είναι απλά για την ανάδειξη του μνημείου και παραπέμποντας στο παράδειγμα της Βεργίνας, όπου η Μεγάλη Τούμπα βρέθηκε το 1977 αλλά όπως την ξέρουμε σήμερα αποδόθηκε το 2001, η κυρία Μενδώνη αφήνει να εννοηθεί ότι θα χρειαστούν χρόνια μέχρι ο τάφος της Αμφίπολης να καταστεί επισκέψιμος.
«Είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν. Πιστεύω ότι ούτε οι ίδιοι οι ανασκαφείς έχουν συνειδητοποιήσει ακριβώς το εύρημα. Θα πρέπει, κατ’ αρχάς, να υπάρξει μια επιστημονική προσέγγιση και μετά να δει κανείς το πώς θα προχωρήσει. Τα πράγματα θέλουν τον χρόνο τους, θα ήταν τεράστιο σφάλμα να γίνουν απερίσκεπτα και χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η φάση της έρευνας», δήλωσε ως προς τον χρόνο που μεσολαβεί μέχρι τη φάση της ανάδειξης του μνημείου, κάτι που προαπαιτεί μια σειρά μελετών, οι οποίες θα περάσουν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ). Για να ενισχύσει, δε, τα λεγόμενά της, έδωσε το παράδειγμα της εύρεσης των περίπου 150 μελών που αναδύθηκαν πολύ πρόσφατα με την κάθοδο των νερών της Κερκίνης, τα οποία ταυτίζονται αμέσως ότι ανήκουν στον περίβολο. «Τα ευρήματα αυτά θα πρέπει να μελετηθούν, να σχεδιαστούν, να αποτυπωθούν, ώστε να αποδοθούν σε μια μελέτη αποκατάστασης του περιβόλου. Τα πράγματα δεν είναι απλά. Στην ουσία, έχουμε ένα μνημείο κι ένα περιβάλλον το οποίο ερευνάται. Για να γίνει ανάδειξη θα πρέπει να έχει τελειώσει η έρευνα, τουλάχιστον στα βασικά της σημεία. Να θυμίσω αυτό που έχω πει πολλές φορές, ότι ο Ανδρόνικος ανακάλυψε τη Μεγάλη Τούμπα το 1977 και τελικά ο τύμβος της Βεργίνας έτσι όπως τον ξέρουμε σήμερα απεδόθη το 2001», συμπλήρωσε.
Και το μωσαϊκό για να το δούμε ολόκληρο θα χρειαστεί χρόνος
Αλλά και η αποκατάσταση του μωσαϊκού δεν φαίνεται να είναι μια απλή διαδικασία. «Βρίσκεται στη φάση της συντήρησης, που γίνεται στο Μουσείο της Αμφίπολης και η οποία αφορά τα θραύσματα, μικρά αλλά και πολλά μεγάλα, από το στρογγυλό τμήμα που λείπει», απάντησε η κ. Μενδώνη, τονίζοντας ότι είναι «ένα παζλ που θέλει τον χρόνο του, η δε συγκόλλησή του σχετίζεται και με το πότε θα μπορέσει να βγει το προστατευτικό δάπεδο επί του οποίου βρίσκεται το μωσαϊκό και το οποίο συνδέεται με το σύνολο των υποστυλώσεων που έχουν τοποθετηθεί».
Το στοίχημα της Αμφίπολης
«Είναι μια εξαιρετικά καλή ευκαιρία να δει κανείς ένα μοντέλο βιώσιμης, ήπιας ανάπτυξης στην περιοχή, που θα διατηρήσει αλώβητο το φυσικό περιβάλλον και θα δίνει τη δυνατότητα και στους ίδιους τους κατοίκους, αλλά κυρίως στους επισκέπτες, να απολαύσουν αυτό το μοναδικό και διαχρονικό πολιτιστικό απόθεμα. Γιατί την Αμφίπολη την ξέρουμε πολύ καλά σαν μια σημαντική αποικία των Αθηναίων και αρχαία πόλη, έχουμε το οχυρωματικό της σύστημα, τα οικοδομήματά της, πρόσφατα στο ΕΣΠΑ ανεδείχθη το Γυμνάσιο, γίνεται τώρα η αποκατάσταση του βυζαντινού Πύργου του Μαρμαρίου. Επίσης, υπάρχει ένα παρά πολύ ωραίο μουσείο, που ανταποκρίνεται απολύτως στις σύγχρονες προδιαγραφές. Όλος αυτός ο αρχαιολογικός χώρος, που βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση, σε συνδυασμό και με τον συγκεκριμένο τύμβο, άρα με το νεκροταφείο, μπορεί να προσφέρει κάτι πολύ ιδιαίτερο στην περιοχή και πραγματικά να προσελκύσει τους επισκέπτες, και όχι μόνο στο ευκαιριακό επίπεδο που είναι τώρα. Αυτό που χρειάζεται είναι με συστηματικό τρόπο να μελετηθεί από τους συναρμόδιους, την περιφέρεια, τον δήμο, τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Τουρισμού, βεβαίως και από το ΥΠΠΟ, ένα πρότυπο σχέδιο ανάπτυξης της περιοχής», κατέληξε.