Η Πραγματικότητα του Ιαματικού Τουρισμού Στην Ελλάδα και στρατηγική για την επόμενη ημέρα
Είναι γεγονός πως ο Ιαματικός Τουρισμός στη χώρα μας βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Ο ένας δρόμος είναι να καταλάβουμε όλοι που βρισκόμαστε, τι έχει γίνει στο παρελθόν, και τι πρέπει να γίνει αύριο έτσι ώστε σε λίγα χρόνια να δρέψουμε καρπούς, δηλαδή να δούμε πολλές, αρκετές δεκάδες καλές επιχειρήσεις εκμετάλλευσης ιαματικών πηγών να προσφέρουν θερμαλιστικές υπηρεσίες και να παράγουν πλούτο και ο άλλος δρόμος είναι να λειτουργήσουμε ασύνδετα, χωρίς στόχους, και νομοτελειακά να βρεθούμε σε λίγα χρόνια να ασχολούμαστε ξανά με τα αυτονόητα. Πιστεύω πως το σημερινό workshop έχει να συνεισφέρει πολλά στον 1ο δρόμο.
Πιο συγκεκριμένα , το βασικό πρόβλημα μέχρι σήμερα είναι η πολυδιάσπαση.
Υπάρχουν Ιαματικές πηγές που τις διαχειρίζονται οι Δήμοι, άλλες το κράτος με τις διάφορες μορφές του, και άλλες κάποιοι ιδιώτες. Αν σε αυτό προστεθεί και το σύνολο των Υπουργείων, υπηρεσιών και φορέων που έχουν λόγο στο θέμα των Ιαματικών τότε είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί για πολλά χρόνια δεν υπήρχε καμία κεντρική στόχευση. Δεν θέλω να το αναλύσω περισσότερο αλλά το αποτέλεσμα ήταν να αργήσουμε. Το εύκολο μέχρι χθες ήταν να δημιουργήσεις πρόβλημα εκμεταλλευόμενος τις στρεβλώσεις της Ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Το δύσκολο ήταν να λύσεις ζητήματα και να λειτουργήσεις αποτελεσματικά.
Εμείς στον Σύνδεσμο Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας τα τελευταία 3 χρόνια πήραμε μια απόφαση. Να εφαρμόσουμε τον νόμο. Αυτό που έλειπε ήταν το θεσμικό πλαίσιο, δηλαδή οι κανόνες για να μπορεί να ασκηθεί επιχειρηματική δραστηριότητα. Πιστεύουμε πως όταν καταφέρουμε να αφήσουμε την επιχειρηματικότητα να δουλέψει τότε θα πετύχουμε τον κύριο στόχο μας που είναι η δημιουργία κλάδου του Ιαματικού Τουρισμού. Δηλαδή πολλές καλές, βιώσιμες επιχειρήσεις που προσφέρουν θερμαλιστικές υπηρεσίες, είναι ενταγμένες στο τουριστικό προϊόν των διάφορων προορισμών ανά την Ελλάδα και παράγουν πλούτο. Δεν είναι δυνατόν 5 ή 10 καλές επιχειρήσεις να στηρίξουν την έννοια του κλάδου του Ιαματικού τουρισμού τόσο σε επίπεδο παραγωγής τεχνογνωσίας όσο και σε επίπεδο προώθησης. Όπως βέβαια δεν είναι δυνατόν να θέλουμε να αξιοποιήσουμε τουριστικά και τις 750 φυσικές αναβλύσεις που υπάρχουν στην Ελλάδα.
Έτσι λοιπόν πληρώσαμε και τελειώσαμε τις απαραίτητες μελέτες, καταθέσαμε φακέλους αναγνώρισης στο Υπ.Τουρισμού και επιμείναμε να διορθώνουμε λάθη και να βοηθούμε πάντα στην κατεύθυνση της έκδοσης ΦΕΚ αναγνωρίσεων, δηλαδή επιμείναμε στην κατεύθυνση, να αποκτήσουν οι Ιαματικές μας πηγές ταυτότητα, χημισμό, θεραπευτικές ενδείξεις και αντενδείξεις, τρόπο χρήσης και ζώνες προστασίας. Σήμερα έχουμε 124 φακέλους κατατεθειμένους και 49 ΦΕΚ. Σίγουρα ο αρχικός νόμος ήταν δύσκολος και στρυφνός στην εφαρμογή του, ήταν όμως ένας νόμος. Και οι νόμοι υπάρχουν για να εφαρμόζονται.
Το καλό είναι ότι βρήκαμε απέναντί μας την διοίκηση του Υπ.Τουρισμού διατεθειμένη να δουλέψει, να λύσει προβλήματα και να πάει μπροστά την υπόθεση των Ιαματικών. Έτσι, και ενώ οι αναγνωρίσεις προχωράνε, συνεργαστήκαμε πολύ έντονα για να βγουν επιτέλους οι τεχνικές προδιαγραφές των Μονάδων Ιαματικής Θεραπείας και των Κέντρων Ιαματικού Τουρισμού – Θερμαλισμού και να μπορούν οι επιχειρήσεις μας να βγάζουν άδεια λειτουργίας δηλαδή Ειδικό Σήμα Λειτουργίας το οποίο έχουν όλα τα τουριστικά καταλύματα. Δεν είναι δυνατόν να θεωρήσουμε ότι μπορεί να γίνει η οποιαδήποτε επένδυση αν δεν μπορεί να αδειοδοτηθεί η εγκατάσταση. Αυτό ξέρουμε πλέον ότι είναι θέμα ημερών.
Ακόμη δουλεύουμε πολύ έντονα στην ομάδα εργασίας που έχει συστήσει το Υπ.Τουρισμού, για την Υπουργική απόφαση της διανομής των Ιαματικών Φυσικών Πόρων. Αυτή η Υπουργική απόφαση, την οποία ζητά από το 2006 ο Νόμος Πετραλιά, είναι τεράστιας σημασίας γιατί αν δοθεί η δυνατότητα στον διαχειριστή να διανέμει τον ιαματικό φυσικό πόρο νόμιμα και με κανόνες, τότε αυτόματα ανοίγουν άλλοι επενδυτικοί ορίζοντες στον χώρο των ιαματικών. Έτσι οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα μπορούν να συντηρούν, να προστατεύουν τον Ιαματικό Φυσικό Πόρο και να εισπράττουν μετά από πολλά χρόνια επενδύσεων σε μελέτες και έργα, ενώ παράλληλα ανοίγει ο δρόμος για την δημιουργία λουτροπόλεων.
Τέλος ένα άλλο τεράστιας σημασίας ζήτημα είναι η κατοχύρωση των ζωνών προστασίας μέσα από τα προεδρικά διατάγματα που απαιτούνται. Εκεί δεν μπορούμε να βοηθήσουμε. Είναι καθαρά ένα διοικητικό ζήτημα του Υπ.Τουρισμού και μπορεί η όλη διαδικασία να είναι δύσκολη, αλλά ξέρουμε πως δεν υπάρχει περίπτωση να επενδύσει κάποιος χωρίς να ξέρει τι έχει δικαίωμα να φτιάξει, και που, γύρω από τον Ιαματικό Φυσικό Πόρο και ότι αυτό δεν θα αλλάξει αύριο.
Για να γίνει απόλυτα κατανοητή η σημασία που έχουν οι νομοθετικές ρυθμίσεις που προανέφερα θυμίζω την αποτυχημένη προσπάθεια του ΤΑΙΠΕΔ το 2013, όταν προσπάθησε να αξιοποιήσει τις 4 ιαματικές πηγές που έχει στην ιδιοκτησία του στην Φθιώτιδα. Τότε τίποτε δεν ήταν έτοιμο άρα ο χώρος δεν μπορούσε να υποδεχθεί επενδύσεις. Σήμερα σχεδόν όλα προχωράνε άρα έχει λογική η αναζήτηση τρόπου αξιοποίησης.
Και ενώ οι Δήμοι και το Υπ.Τουρισμού κάνουν την δουλειά τους έχουμε ένα μεγάλο πρόβλημα, και το πρόβλημα αυτό λέγεται ΕΤΑΔ. Η ΕΤΑΔ διαχειρίζεται αρκετές πηγές αλλά δεν δείχνει να ασχολείται όσο πρέπει, και όπως πρέπει με αυτές. Ο χρόνος στον οποίο πρέπει να ολοκληρώσω δεν μου δίνει το δικαίωμα να μπω σε λεπτομέρειες αλλά δεν μπορεί να λιμνάζουν μήνες και χρόνια αιτήματα παραχώρησης από Δήμους που έχουν έτοιμους επενδυτές διατεθειμένους να επενδύσουν στις υποδομές και στο management των πηγών. Ή δεν μπορεί να περιμένουμε ατελείωτους μήνες και χρόνια για μια απάντηση στο ιδιοκτησιακό προκειμένου να προχωρήσουμε σε αξιοποίηση. Αν πραγματικά θέλουμε αξιοποίηση των Ιαματικών πηγών η ΕΤΑΔ πρέπει να αλλάξει κάτι και στον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον Ιαματικό τουρισμό αλλά και στον τρόπο που δουλεύει. Εμείς σαν ΝΠΔΔ είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε, αλλά για να βοηθήσεις κάποιον πρέπει πρώτα από όλα να θέλει να βοηθηθεί.
Πέρα όμως από την ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου και την διόρθωση της πορείας της ΕΤΑΔ πρέπει να δούμε όλοι πολύ σοβαρά την ολοκλήρωση και την ανάδειξη του portal Τουρισμού Υγείας του ΕΟΠΥΥ. Ένα τέτοιο portal έχουν όλοι οι αντίστοιχοι ΕΟΠΥΥ των άλλων χωρών της ΕΕ και η ολοκλήρωση του θα διευκολύνει την επαφή τόσο μεταξύ του δικού μας ΕΟΠΥΥ με τους αντίστοιχους των άλλων χωρών όσο και την επαφή των Ελλήνων παρόχων του Τουρισμού Υγείας με τους απλούς επισκέπτες των άλλων χωρών.
Και εδώ βέβαια κολλάει το μεγάλο ζήτημα της Οδηγίας 24/2011/ΕΕ για την διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη. Για την σχέση της Οδηγίας με τις Ιαματικές πηγές έχουν ακουστεί πολλά. Μια τελευταία επιστολή του αρμόδιου τμήματος του ΕΟΠΥΥ προς τον Σύνδεσμο έρχεται να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Πρέπει όλοι να αντιληφθούμε πως η Οδηγία είναι μια πραγματικότητα μπορεί δηλαδή σήμερα ο οποιοσδήποτε πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης να την χρησιμοποιήσει για να αποζημιωθεί από το ασφαλιστικό ταμείο της χώρας του, για θερμαλιστικές υπηρεσίες που θα λάβει σε άλλη χώρα της Ε.Ε, αν βέβαια πληροί κάποιες προϋποθέσεις, και βέβαια, εφόσον η Οδηγία καλύπτει όλους τους παρόχους συμπεριλαμβανομένων και των μη-συμβεβλημένων ή ιδιωτικών δεν χρειάζεται οι επιχειρήσεις εκμετάλλευσης ιαματικών πηγών να επωμιστούν το τεράστιο κόστος μετατροπής των ιατρείων που διατηρούν μέσα στις Μονάδες Ιαματικής Θεραπείας και τα Κέντρα Ιαματικού Τουρισμού – Θερμαλισμού σε μονάδες Α’ θμιας φροντίδας υγείας.
Οι επιχειρήσεις εκμετάλλευσης ιαματικών πηγών είναι εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής. Το Υπ.Τουρισμού τρέχει τα πράγματα και έτσι θέλουμε να συνεχίσουμε. Σίγουρα δεν είμαστε κλινικές και νοσοκομεία και δεν θέλουμε να γίνουμε κάτι τέτοιο.
Υπάρχουν πολλά ακόμα πράγματα που γίνονται ή πρέπει να γίνουν όπως για παράδειγμα η πρόσκληση που περιμένουμε από το ΕΣΠΑ, τα οποία οδηγούν τις Ιαματικές μας πηγές στην ανάπτυξη. Προσπάθησα πολύ συνοπτικά να σας εκθέσω την στρατηγική μας προκειμένου να καταφέρουμε, όλοι οι εμπλεκόμενοι, να ομονοήσουμε και να ακολουθήσουμε έναν κοινό δρόμο. Τον δρόμο της ανάπτυξης και της επιχειρηματικότητας.
Δανάς Μάρκος
Γενικός Γραμματέας Συνδέσμου Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας
Μέλος Επιτροπής Προστασίας Ιαματικών Φυσικών Πόρων του Υπ.Τουρισμού
Member of the Executive Council of the European Historic Thermal Towns Association