Η θυσία των κατοίκων της Παζαρούδας (Απολλωνίας) στην επανάσταση της Χαλκιδικής του 1821

Όταν η επανάσταση στη Μολδοβλαχία άναψε τον πολεμικό πυρετό στην Πελοπόννησο, ο πυρετός αυτός κατέλαβε και τη Χαλκιδική ολόκληρη, δηλ. και την περιοχή βορείως του Χολομώντα τα Ζερβοχώρια και ασφαλώς τα χωριά στις λίμνες, με προεξάρχουσα την Παζαρούδα τη σημερινή Απολλωνία.

Η Παζαρούδα ήταν έδρα του ομώνυμου Δήμου, της Υποδιοίκησης Κασσάνδρας, η οποία (Υποδ/ση) είχε έδρα τον Πολύγυρο και που ανήκε στην ευρύτερη Διοίκηση (Βιλαέτι) της Θεσσαλονίκης.
Το Άγιον Όρος αποτελούσε ξεχωριστή Υποδιοίκηση.
Όταν στις 16 προς 17 Μαΐου 1821 ξεσηκώθηκε ο Πολύγυρος την ίδια μέρα ξεσηκώθηκαν και οι Έλληνες της Παζαρούδας κατά των Τούρκων και τους κατεδίωξαν.

Ο Χουσεΐν Πασάς της  Θεσσαλονίκης απουσίαζε σε εκστρατεία κατά του Αλή πασά του Τεπελενλή και τον αναπλήρωνε ο Σερίφ Σεντίκ Γουσούφ Μπέης, ο οποίος περιγράφεται με τα μελανότερα χρώματα, στα διάφορα κείμενα.
Άνθρωπο «σκληρό και αιμοβόρο» τον χαρακτηρίζει ο Σπυρίδων Τρικούπης στο έργο του «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» επισημαίνοντας ότι ο Γιουσούφ Μπέης «σούβλισε τους ομήρους».
«Βάναυσο, τυρρανικό και χριστιανομάχο» τον αποκαλεί και ο ομοεθνής του μολλάς (ανώτερος  δικαστής) Χαϊρουλλάχ Ίμπιν Σενασή Μεχμέτ Αγάς, σε επιστολή του προς τον Σουλτάνο. (Αβραάμ Παπάζογλου -Η Θεσσαλονίκη το Μάϊο του 1821)

Ο Γιουσούφ Μπέης, που θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με ανθρωπόμορφο θηρίο, όπως αναφέρει ο Ι. Βασδραβέλης: «αφού, κατά τα προεκτεθέντα κατέπνιξεν πάσαν απόπειραν εξεγέρσεως εν Θεσσαλονίκη, εξεστράτευσε δια της κοιλάδος του Λαγκαδά κατά της Βορείου Χαλκιδικής, ίνα τιμωρήσει τους επαναστάτας. Αφιχθείς εις την κωμόπολιν Παζαρούδαν, συνέλαβε και έπνιξε εις την παρακειμένην λίμνην Βόλβην (Μπεσίκια όπως λέγονταν τότε) τους περισσοτέρους κατοίκους της…» (Ι. Βασδραβέλη ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΤΟΥ 1821, εκδ. 3^η Ε.Μ.Σ. 1967, σελ.130).
Αναζήτησα στη βιβλιογραφία που έχω στη διάθεσή μου, καθώς και στο διαδίκτυο (ιντερνέτ) περισσότερα στοιχεία, κάποια περιγραφή των γεγονότων. Δεν μπόρεσα να βρώ κάτι περισσότερο από το παραπάνω κείμενο των 18 λέξεων:
«Αφιχθείς εις την κωμόπολιν Παζαρούδαν, συνέλαβε και έπνιξε εις την παρακειμένην λίμνην Βόλβην (Μπεσίκια) τους περισσοτέρους κατοίκους της».

Δεν παραξενεύτηκα, καθώς:
Όταν στην 4τομη Ιστορία της Ελληνικής  Επανάστασης του Σπ. Τρικούπη εξιστορούνται στους δυο πρώτους τόμους τα γεγονότα του έτους 1821 σε 300 σελίδες και από αυτές αφιερώνονται για την επανάσταση της Χαλκιδικής λιγότερες από δυο,  επόμενο είναι να ψάχνουμε με το λυχνάρι του Διογένη να βρούμε στοιχεία για την εκατόμβη της Παζαρούδας.
Σε ομιλία του ο  πρόεδρος του Πανχαλκιδικού Συλλόγου κ. Μιχαήλ Καρτσιώτης ανέφερε ότι ο αείμνηστος Παναγιώτης Κανελλόπουλος είχε πει, όταν το 1957 επισκέφθηκε τον Πολύγυρο:
«Οι Έλληνες του βορρά γνωρίζουν  την ιστορία του νότου, ενώ  οι Έλληνες του νότου αγνοούν την ιστορία του βορρά».
Πέρασαν 55 χρόνια από τότε και μπορούμε να πούμε πως δεν μείναμε οι Χαλκιδικιώτες με σταυρωμένα τα χέρια, αν και υπολείπονται να γίνουν πολλά
Μνημεία ανεγέρθηκαν  με τη φροντίδα των Χαλκιδικιωτών, άπου γης, για να τιμήσουν τούς Ήρωες και Εθνομάρτυρες, αλλά και για να παραμένει άσβεστη η μνήμη των ένδοξων σελίδων της Ιστορίας μας στις επερχόμενες γενιές.

Στις 19 Μαΐου εφέτος γιορτάστηκε στον Πολύγυρο, όπως κάθε χρόνο, η επέτειος της Επανάστασης της Χαλκιδικής του 1821 και για την Κυριακή 19 Ιουνίου 2013 έχουν προγραμματιστεί  οι εκδηλώσεις τιμής και μνήμης στούς πεσόντες στη μάχη των Βασιλικών, τον Καπετάν Χάψα και τούς συμπολεμιστές του, στη μνήμη των οποίων ανεγέρθηκε περικαλλές μνημείο στη σκιά της Ιεράς Μονής της Αγίας Αναστασίας με την μέριμνα του Παγχαλκιδικοῦ Συλλόγου «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ».
Με παλλαϊκή συμμετοχή εορτάζεται τον Νοέμβριο κάθε χρόνο το ολοκαύτωμα της Κασσάνδρας, στην Ποτίδαια, ενώ οι εκδηλώσεις στην Ιερισσό – στο Μαύρο Αλώνι, την Τρίτη ημέρα του Πάσχα προσελκύουν πλήθος επισκεπτών.

Με τη μέριμνα του Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών Νομού Χαλκιδικής ανεγέρθηκε στη Συκιά Μνημείο «του Καπετάν Χάψα με τα παλικάρια του τα Συκιωτάκια», κατασκευάσθηκε στη Ποτίδαια προτομή του Εμμανουήλ Παππά και ήδη άλλη προτομή του, στολίζει τον Πολύγυρο.
Γη Ηρώων, γη Μαρτύρων. Κάθε γωνιά της Ελλάδας κρύβει και μια ιστορία ηρωισμού και θυσίας.

Μια μεγάλη θυσία  κρύβεται και στη γωνιά της Απολλωνίας.
Πάνω από τριακόσιοι (ως ακριβής φέρεται ο αριθμός 324) Έλληνες Χριστιανοί της Παζαρούδας επέλεξαν το στεφάνι του μαρτυρίου.
ΝΑΙ! ΕΠΕΛΕΞΑΝ. Γιατί κοινός τόπος είναι πως επί τουρκοκρατίας ο Έλληνας με μια λέξη, ούτε λέξη, με νεύμα να έδειχνε πρόθεση να αλλαξοπιστήσει, όχι μόνο γλύτωνε τη ζωή του, αλλά φορτώνονταν με δώρα, αξιώματα και πλούτη.
Δεν άγιασαν όμως τα χώματα της Απολλωνίας μόνον οι πνιγέντες στη λίμνη.
Έμελλε να πάθει και  άλλα πολλά η περιοχή αυτή και όχι μόνον.
Όταν ο Μπαϊράμ πασάς έφτασε στα μέσα Ιουνίου στα στενά της Ρεντίνας  τα οποία είχαν καταληφθεί από τους επαναστάτες μέχρι το Εγρή Μπουζάκ, σημερινή Νέα Απολλωνία, πυρπόλησε όλα τα χωριά και κατάσφαξε τους κατοίκους, όσους είχαν γλυτώσει από τον πνιγμό, ή δεν πρόλαβαν να κρυφτούν στα δάση του Χολομώντα.

Ο ίδιος ο Μπαϊράμ πασάς σε επιστολή του, μια επιστολή μνημείο θηριωδίας και βαρβαρότητας, προς τον Σουλτάνο, ομολογεί κομπάζοντας:
«. . .Εκκαθαρίζων από των τοιούτων ακαθάρτων στοιχείων και βδελυρών ερπετών  ….  επέδραμον μετά του γενναίου στρατού μου κατά των περιοχών Καλαμαριάς, Παζαρούδας, Σιδηρόπορτας (Ιερισσού), Πολυγύρου (και) Κασσάνδρας, ένθα καταπολεμήσας τους απίστους τούτους, εξόντωσα και απήλειψα από προσώπου γης 42 πόλεις και χωρία αυτών…, αυτούς μεν τους ιδίους διεπέρασα εν στόματι ρομφαίας, τας γυναίκας και τα τέκνα των εξηνδραπόδισα, τα υπάρχοντα των τα διένειμα μεταξύ των πιστών νικητών, τας εστίας δε αυτων παρέδωκα εις το πύρ και την τέφραν, ώστε φωνή αλέκτορος να μην ακούηται πλέον εις αυτάς. . .»(Απ. Βακαλόπουλου Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833 εκδ 1988, σελ.567)

Δεν είμαι ούτε ειδικός ούτε Ιστορικός.
Ο Σύνδεσμος Εφέδρων Αξιωματικών Νομού Χαλκιδικής, του οποίου έχω την τιμή να είμαι Πρόεδρος,  δρώντας μέσα στο πλαίσια των σκοπών και των δραστηριοτήτων του, ύστερα από συζήτηση το 2011 με τον Αείμνηστο Μητροπολίτη Ιερισσού Αγίου Όρους και Αρδαμερίου κυρό Νικόδημο και τον Πρωτοσύγκελο Πανοσιολογιότατο Αρχιμανδρίτη π. Χρυσόστομο Μαϊδώνη, πήρε την πρωτοβουλία να φέρει στην επιφάνεια το ιστορικό αυτό γεγονός.
Με το 27/6-6-2011 έγγραφό, με αποδέκτες τον Δήμαρχο Βόλβης, τον Πρόεδρο της Δημοτικής Κοινότητας Απολλωνίας, τον Σύνδεσμο  Εφέδρων Αξιωματικών Θεσσαλονίκης, την Ιστορική & Λαογραφική Εταιρεία  Χαλκιδικής (Ι.Λ.Ε.Χ.), τον Παγχαλκιδικό Σύλλογο «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» και κοινοποίηση στον Μακαριστό Μητροπολίτη Κυρό Νικόδημο  προτείναμε, ως Σύνδεσμος, να τελεσθεί Ιερό Μνημόσυνο στις 30 Ιουνίου 2011, ήμερα εορτής των Αγίων Αποστόλων στην Απολλωνία,  στο Βήμα του Αποστόλου Παύλου, υπέρ αναπαύσεως των ψυχών δια πνιγμού αναιρεθέντων και σφαγιασθέντων εθνομαρτύρων της περιοχής της Απολλωνίας, κατά την επανάσταση του 1821.

Το έγγραφο του Συνδέσμου, ακολούθησε το Α..Π. 588/23-6-2011 Μητροπολιτικό Γράμμα, προς τον Σ.Ε.Α.Ν. Χαλκιδικής, με το οποίο γνωστοποιούνταν η από μέρους της Ιεράς Μητροπόλεως καθιέρωση «της ετησίου ιεράς Μνήμης των αδελφών μας αυτών, τοποθετώντας την μεταξύ των εκδηλώσεων επί τη επετείω διελεύσεως εξ Απολλωνίας του Αποστόλου των Εθνών Αγίου Παύλου».

Το Δημοτικό Συμβούλιο Δήμου Βόλβης, επίσης, σε συνεδρίασή του στις 28/6/2011 αποφάσισε ομόφωνα την καθιέρωση επετείου.
Έτσι στις 30 Ιουνίου 2011, μετά τη Θεία Λειτουργία, πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά Ιερό Μνημόσυνο και εκφωνήθηκε σχετική ομιλία από τον γράφοντα.

Στην ομιλία αυτή πέρα από τις συγχαρητήριες εκφράσεις και τις ευχαριστίες προς όλους τους συντελεστές για την επιτυχία της όλης εκδήλωσης πρότεινα και ευχήθηκα να ανεγερθεί μνημείο, όπου θα ψάλλεται επιμνημόσυνη δέηση και θα κατατίθενται στεφάνια.
Ήδη πέρυσι, το 2012, η εκδήλωση διανθίστηκε με ομιλία του Ιστοριοδίφη – Ιστορικού Θεολόγου – Φιλολόγου κ.  Δημητρίου και κατατέθηκαν στεφάνια στο απέριττο και απλό μνημείο που εγκατέστησε η Τοπική Κοινότητα Απολλωνίας στον περίγυρο του χώρου του Βήματος του Αποστόλου Παύλου (σχετ. φωτογραφία).

Στη δύσκολη εποχή  που ζούμε, την εποχή της κρίσης αξιών και αμφισβήτησης των παραδεδομένων της φυλής επιβάλλεται η συνεχής αναβάπτισή μας στα ιερά νάματα της Ελληνορθόδοξης παράδοσης και Ιστορίας του Γένους μας, καθώς είναι κοινή ομολογία ότι:
«ΛΑΟΙ ΠΟΥ  ΞΕΧΝΟΥΝ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥΣ, ΕΞΑΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ»

Ιωάννης Ν. Κέκερης
Πρόεδρος Συνδέσμου  Εφ. Αξιωματικών Ν. Χαλκιδικής

respentza.blogspot.gr Τετάρτη, 29 Μαΐου 2013