Τα Στεφανινά (Τοπική Κοινότητα Στεφανινών – Δημοτική Ενότητα ΑΡΕΘΟΥΣΑΣ), ανήκουν στον δήμο ΒΟΛΒΗΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.
Η επίσημη ονομασία είναι “τα Στεφανινά”. Έδρα του δήμου είναι ο Σταυρός και ανήκουν στο γεωγραφικό διαμέρισμα Μακεδονίας.
Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, τα Στεφανινά ανήκαν στο Τοπικό Διαμέρισμα Στεφανινών, του πρώην Δήμου ΑΡΕΘΟΥΣΑΣ του Νομού ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.
Τα Στεφανινά έχουν υψόμετρο 481 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 40,7583111754 και γεωγραφικό μήκος 23,5881526191
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
Πολιτιστικός Περιβαλλοντικός Σύλλογος Στεφανιωτών Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 1997. Κυριότεροι σκοποί του Συλλόγου είναι η σύσφιξη των σχέσεων από την Κοινότητα Στεφανινών, ανεξαρτήτως του τόπου διαμονής και η δημιουργία δεσμών με τη γενέτειρα τους, η εξύψωση του πολιτιστικού και πνευματικού επιπέδου των μελών του, η διαφύλαξη και αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος, η καλής ποιότητας ψυχαγωγία των μελών με πολιτιστικές, αθλητικές, επιμορφωτικές εκδηλώσεις και τέλος η καταγραφή, διάσωση και προώθηση των εθίμων και των παραδόσεων της Κοινότητας Στεφανινών.
Ο Σύλλογος αριθμεί 160 μέλη και διατηρεί τμήματα παραδοσιακών χορών για μικρά παιδιά ηλικίας 6 – 12 ετών και για γυναίκες 15 – 35 ετών. Για το γυναικείο χορευτικό υπάρχουν φορεσιές παραδοσιακές ντόπιες που φορούσαν παλιά οι γυναίκες. Το μικρό χορευτικό παρουσιάζεται με μακεδονίτικες φορεσιές.
Σε ετήσια βάση, ο σύλλογος διοργανώνει τα Δημήτρια στις 26 Οκτωβρίου προς τιμή του Αγίου Δημητρίου, Πολιούχου του χωριού μας. Γίνεται «κουρμπάνι», συνεστίαση με όλους τους κατοίκους του χωριού και τους επισκέπτες. Επίσης, εκδηλώσεις διοργανώνει ο σύλλογος και τον Δεκεπανταύγουστο που πανηγυρίζει ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος προσπαθεί να κρατήσει την παράδοση με τα χορευτικά του, ενώ κάνει προσπάθεια οργάνωσης λαογραφικού μουσείου.
Η δραστηριότητα του Συλλόγου επεκτείνεται και σε άλλες εκδηλώσεις ανθρωπιστικού χαρακτήρα, π.χ με την τράπεζα αίματος που έχει ιδρύσει προσπαθεί να βοηθήσει τα μέλη του.
Τα Στεφανινά
Τα Στεφανινά είναι ένα ορεινό χωριό, με 468 κατοίκους, ντόπιους στην καταγωγή. Απέχει από τη Θεσσαλονίκη 86χλμ. και μπορεί να φθάσει κανείς με λεωφορείο του ΚΤΕΛ ή με Ι.Χ. μέσω Σοχού ή μέσω Ρεντίνας αφού διανύσει μέρος της Εγνατίας Οδού. Απέχει από τα παραθαλάσσια χωριά του Στρυμωνικού Κόλπου 15 – 20 χλμ.
Έχει πολλή φυσική ομορφιά αφού βρίσκεται κοντά σε ρέμα με πλατανόδασος και ανάμεσα από βουνά με δάσος οξιάς, φλαμουριάς και καστανιάς. Έχει πολλά νερά που αναβλύζουν από πηγές και έτσι μπορούμε να απολαύσουμε φυσικό παγωμένο νερό.
Γύρω από το χωριό βρίσκονται διάσπαρτα πάρα πολλά γραφικά παρεκκλήσια που ομορφαίνουν ακόμα περισσότερο το φυσικό περιβάλλον.
Η Ιστορία
Στις νοτιοδυτικές πλαγιές των Κερδυλίων βρίσκεται ο γραφικός, πυκνοδομημένος οικισμός των Στεφανινών ή Στεφανιανών, όπως λεγόταν παλαιότερα. Παρατάσσει τα πέτρινα, με τη μακεδονική αρχιτεκτονική σπίτια του, κτισμένα σε πλαγιά, ανάμεσα σε ρέμα πλατανόδασους και στο δάσος της οξιάς και μας αποκαλύπτει την ομορφιά του και την ιστορία του.
Ερείπια κάστρων, κτισμάτων νερόμυλου, είναι εικόνες που ξυπνούν στο μυαλό το βυζαντινό παρελθόν του και τη σημαντική θέση που κατείχε ως έδρα καπετανικίου βυζαντινής επαρχίας τον 9ο αιώνα, ενώ έγγραφα του 11ου αιώνα αναφέρουν την αρχοντεία ή το καπετανίκιο των Στεφανιανών, του Θέματος της Θεσσαλονίκης, να αποτελεί τον 14ο αιώνα μαζί με την Έζοβα ιδιαίτερη Επισκοπή υπό τη Μητρόπολη Σερρών.
Στους υστεροβυζαντινούς χρόνους αποτελεί μετόχι της Μονής Εσφιγμένου του Αγίου Όρους.
Διατηρητέα μνημεία της εποχής παραμένουν ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου και ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η ερειπωμένη Μονή του Αγίου Γεωργίου είναι μνημείο της πρώιμης τουρκοκρατίας.
Η Μονή Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στις δασωμένες νοτιοανατολικές πλευρές των Κερδυλίων που αντικρίζουν το Στρυμωνικό Κόλπο, μέσα στο κοινοτικό δάσος των Στεφανινών.
Ο Ναός δεν γίνεται αντιληπτός απ’ την παράκτια περιοχή, γιατί κρύβεται πίσω από τον επιβλητικό βράχο, την ονομαζόμενη Πλάκα του Αγίου Γεωργίου που δεσπόζει στη θέα. Πάνω από το βράχο μπορεί κανείς να απολαύσει όλο το Στρυμονικό Κόλπο με τα παραθαλάσσια χωριά του (Ασπροβάλτα, Νέα Βρασνά, Σταυρός).
Στο εσωτερικό του Ναού σώζονται αρκετές τοιχογραφίες. Στη Μονή μπορούμε να φτάσουμε από τα Στεφανινά μέσω του δασικού δρόμου και να απολαύσουμε τη διαδρομή μέσα από θεόρατες οξιές, ή μέσω Ασπροβάλτας. Τον Ιούνιο, την ημέρα των Αγίων Αποστόλων τελείται Θεία Λειτουργία.
Ήθη – Έθιμα – Παραδόσεις – Εκδηλώσεις
Στις 26 Οκτωβρίου, ημέρα της γιορτής της ενοριακής εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου, γίνεται «κουρμπάνι». Οι κάτοικοι προσφέρουν στην εκκλησία το κρέας και όλα τα υλικά για το μαγείρεμα του φαγητού, το οποίο τρώνε όλοι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες σε κοινό τραπέζι στο προαύλιο της εκκλησίας. Ακολουθεί δημοπρασία στις διάφορες προσφορές των κατοίκων. Στη συνέχεια τα χορευτικά του Συλλόγου διασκεδάζουν τον κόσμο με παραδοσιακούς χορούς και ακολουθεί γλέντι με νταούλια στην πλατεία του χωριού.
Στις 15 Αυγούστου πανηγυρίζει η εκκλησία της Παναγίας. Την παραμονή γίνεται η περιφορά της εικόνας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου γύρω από το χωριό με συνοδεία τη μπάντα του Δήμου και πλήθος κόσμου. Ανήμερα, μετά τη λειτουργία γίνονται αθλητικοί αγώνες και πάλη στη θέση «πλατάνια» μια μαγευτική τοποθεσία μέσα σε πλατανόδασος. Εκεί συγκεντρώνεται πολύ κόσμος από τα Στεφανινά και τα χωριά της γύρω περιοχής. Το βράδυ της παραμονής και ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, γλεντούν με κλαρίνα και γίνονται διάφορες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Εκτός από τα κάλαντα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά λένε τα κάλαντα στις 1 του Μάρτη, για τον εορτασμό της Άνοιξης, κρατώντας τη «χελιδόνα», κατασκευή ξύλινη που στο επάνω έχει ένα χελιδόνι και μοιράζουν το «Μάρτη» σε κάθε σπίτι, κλωστή άσπρη και κόκκινη, μετά από το παραδοσιακό τραγούδι.
Την ημέρα του Λαζάρου τα παιδιά τραγουδούν το «Λάζαρο» κρατώντας στα χέρια τους κούκλες. Παλαιότερα γύριζαν οι «Λαζαρίνες» μεγαλύτερα κορίτσια, με παραδοσιακές φορεσιές, κρατώντας στα χέρια τους μαντίλες. Χόρευαν αντικριστά, τραγουδώντας παραδοσιακά, τοπικά τραγούδια, ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του κάθε σπιτιού. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος κάνει προσπάθεια να αναβιώσει αυτό το έθιμο, συγκεντρώνοντας όλα τα τραγούδια σχετικά με τη μέρα.
Την τρίτη μέρα του Πάσχα οι κάτοικοι γυρίζουν τα εικονίσματα στην αγροτική περιοχή του χωριού για καλή σοδειά.
Τέλος, αναφορικά με τα έθιμα του γάμου, αυτά ξεκινούν από την Τετάρτη με τα «Προζύμια» φτιάχνοντας προζύμη στο σπίτι του γαμπρού για την παρασκευή ψωμιού για το γάμο. Μετά ακολουθεί το αλεύρωμα, κι ο καθένας προσπαθεί να αλείψει με ζυμάρι και αλεύρι τον άλλο.
Την άλλη μέρα μαζεύονται τα παλικάρια του χωριού, φίλοι του γαμπρού και της νύφης και πηγαίνουν με τα ζώα στο δάσος, για να φέρουν ξύλα για το ψήσιμο του ψωμιού και των φαγητών του γάμου. Τα δώρα της νύφης πηγαίνουν μέσα σε πανέρια οι συγγενείς του γαμπρού με συνοδεία οργάνων και η νύφη επιστρέφει κατά τον ίδιο τρόπο τα δώρα του γαμπρού.
Ασχολίες κατοίκων – Τοπικά Προϊόντα
Οι κάτοικοι ασχολούνται με την καλλιέργεια καπνού, δημητριακών, φασολιών, την υλοτομία και την κτηνοτροφία. Κοπάδια από κατσίκια, πρόβατα, αγελάδες και γουρούνια βόσκουν ελεύθερα στις πλαγιές του βουνού.
Τα Στεφανινά φημίζονται για τα βραστερά φασόλια, για το ωραίο κατσικίσιο τυρί, που το φτιάχνουν οι παραγωγοί για το ντόπιο κρέας μοσχαρίσιο, γίδας και χοιρινό. Στο δάσος μπορείς να βρεις άφθονο φλαμούρι και μυρωδάτη ρίγανη.
Τουριστική Υποδομή
Στα καφενεία, τις ψησταριές, την καφετέρια, το μπαράκι, το αναψυκτήριο – ταβέρνα στη θέση «Πλατάνια» μπορεί κανείς να ξεκουραστεί, να διασκεδάσει και να φάει καλά και φθηνά αφού σερβίρουν ντόπιο κρέας. Πολλοί τουρίστες στην καλοκαιρινή περίοδο ανεβαίνουν από τα παραθαλάσσια μέρη στα Στεφανινά για να απολαύσουν το νόστιμο σουβλάκι και τη δροσιά του βουνού και του πλατάνου. Το καλοκαίρι η κίνηση είναι μεγαλύτερη, αφού όσοι δουλεύουν στη Θεσσαλονίκη παραθερίζουν στο χωριό συνδυάζοντας βουνό και θάλασσα μια και η θάλασσα είναι πολύ κοντά.