Κρίση και εργαζόμενοι: Η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Η οικονομική κρίση στη χώρα μας (πρωτόγνωρη σε ένταση και έκταση) επιδρά καταλυτικά στα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, δημιουργώντας απίστευτου τεράστια προβλήματα στους ανθρώπους (οικονομικά, ψυχολογικά, κοινωνικά, σωματικά). Δύο από τα θεωρούμενα ως λιγότερο επικίνδυνα (οι αρνητικές επιπτώσεις τους δεν είναι άμεσα εμφανίσιμες και δεν είναι εύκολα ορατοί οι ψυχοσωματικοί αντίκτυποι) είναι το αίσθημα ικανοποίησης που νιώθουν οι άνθρωποι στη δουλειά και τη ζωή τους και το αίσθημα της δέσμευσης και της εμπλοκής που νιώθουν με τον χώρο που εργάζονται και με αυτό που κάνουν.
Και τα δύο αισθήματα, ικανοποίηση και δέσμευση, επηρεάζουν άμεσα την εργασιακή επίδοση, την παραγωγικότητα, τη δημιουργικότητα, την απόφαση για εργασιακή αλλαγή, τις απουσίες από τη δουλειά. Οδηγούν σε αποξένωση, αδιαφορία, απομόνωση, εργασιακό στρες, άγχη και αναπτύσσουν εχθρικά αισθήματα που δεν εστιάζουν στις αιτίες των προβλημάτων, αλλά απορρέουν από τις βιωμένες αρνητικές καταστάσεις. Ο δυσαρεστημένος εργαζόμενος δεν αντιλαμβάνεται ποιοι ευθύνονται για την αρνητική εξέλιξη, καθώς θεωρεί ότι η δυσαρέσκειά του απορρέει κύρια από κακές σχέσεις και συμπεριφορές, την προβληματική διοίκηση ή μερικές λανθασμένες αποφάσεις.
Στην οικονομική κρίση οι συνθήκες εργασίας δέχονται μεγάλο πλήγμα, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται αρνητικές συμπεριφορές ως προς την εργασία. Παρόλο που η διατήρηση της απασχόλησης γίνεται όλο και περισσότερο αναγκαία και οι εργαζόμενοι είναι περισσότερο δεκτικοί στα συρρικνωμένα εργασιακά δικαιώματα και τις μειωμένες αποδοχές (με τίμημα τη διασφάλιση της θέσης εργασίας), αναπτύσσεται γενικευμένη δυσαρέσκεια για την κακή οικονομική κατάσταση και το επίπεδο ζωής που επιδεινώνεται με γοργούς ρυθμούς. Επίσης, η οικονομική κρίση έχει αρνητικά αποτελέσματα στο θυμικό και στις διαθέσεις, μειώνοντας τα συναισθήματα που νιώθει ο άνθρωπος ως προς την εργασία του (δεν αισθάνεται καμία πρόσδεση, κανένα δέσιμο με το χώρο εργασίας).
Από την άλλη πλευρά, η κρίση αυξάνει την εξαναγκαστική δέσμευση, καθώς αυτή σχετίζεται με τις απώλειες και τις ζημίες που μπορεί να έχει ο άνθρωπος αν φύγει ή χάσει τη δουλειά του, λόγω αυξημένης ανεργίας και ελάχιστων εναλλακτικών επιλογών απασχόλησης. Συμπερασματικά, η θυμική δέσμευση είναι σημαντικά χαμηλότερη λόγω κρίσης, ενώ η δέσμευση λόγω συνέχειας αυξάνεται εξαιτίας των περιορισμένων εργασιακών ευκαιριών στην αγορά εργασίας. Επίσης, οι προσωπικές ζημίες από την αλλαγή εργασίας και η αβεβαιότητα ύπαρξης καλύτερων εργασιακών ευκαιριών, συντελούν στην παραπάνω αύξηση.
Η επίδραση της οικονομικής κρίσης είναι περισσότερο εμφανής στην εξωγενή ικανοποίηση (αποδοχές, εταιρική πολιτική, συνθήκες εργασίας, εργασιακή ασφάλεια) από ό,τι στην ενδογενή (ευκαιρίες για επιτυχία στη δουλειά, τη δημιουργικότητα, την προσωπική ανάπτυξη, την καινοτομία). Και οι δύο μορφές ικανοποίησης επηρεάζονται αρνητικά από την οικονομική κρίση, αλλά η σημαντική μείωση προέρχεται κύρια από την ενδογενή ικανοποίηση. Οι εργαζόμενοι αισθάνονται δυσαρεστημένοι γιατί δε βλέπουν ευκαιρίες εξέλιξης, δεν αντιλαμβάνονται την ύπαρξη δημιουργικότητας και καινοτομίας στη δουλειά τους, δεν είναι ικανοποιημένοι από την αναγνώριση για τη δουλειά που κάνουν και «δεν τους γεμίζει» η εργασία.
Η οικονομική κρίση θέτει σε κίνδυνο αυτούς που εργάζονται, οδηγεί σε μαρασμό και παραίτηση εκείνους που έχασαν τη δουλειά τους και είναι άνεργοι και κατακρημνίζει τα όνειρα και τις προσδοκίες των νέων. Στις επικρατούσες απόψεις ότι οι σπουδές και η απόκτηση πτυχίων, οδηγεί σε επαγγελματική καριέρα και εξέλιξη, όπως και ότι η άμεση εύρεση εργασίας μετά το σχολείο, βοηθάει στη σταδιακή εξέλιξη μέσα από την εργασιακή εμπειρία, η οικονομική κρίση «κατάφερε» να τις αποδομήσει. Η δουλειά έγινε δυσεύρετη, η εργασία δεν απελευθερώνει τον άνθρωπο, ο εργασιακός χώρος δεν τον βοηθάει στην κοινωνικοποίησή του. Η οικονομική κρίση με έναν ύπουλο τρόπο κατάφερε να ανοίξει το δρόμο για την επιστροφή στον Μεσαίωνα. Μόνο που η Ιστορία δεν επιστρέφει στο παρελθόν της, ούτε το παρελθόν στοιχειώνει το παρόν και υποθηκεύει το μέλλον. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, η πορεία των γεγονότων θα ήταν ευθύγραμμη και προδιαγραμμένη. Καλώς ή κακώς, η ιστορία γράφεται και αυτοί που την γράφουν είμαστε εμείς.
Γιάννης Μάρκοβιτς
tvxs.gr