Ο δήμος, ο νόμος, το τείχος

Σ’ έναν από τους πανηγυρικούς του εθνικού τριημέρου άκουσα τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να επικαλείται απόσπασμα σημαντικό του Ηράκλειτου: Μάχεσθαι χρη τον δήμον υπέρ του νόμου όκωσπερ τείχεος, να μάχεται δηλαδή, να πολεμά ο λαός για τον νόμο όπως ακριβώς όταν υπερασπίζεται τα τείχη της πόλης του.

Δεν γνωρίζω αν ήταν στην εξεταστέα ύλη του η εκμάθηση των ηρακλείτειων αποσπασμάτων ή εάν ο ίδιος το επέλεξε για ενίσχυση των καθηγητικών του χρεών ή εάν έχει εντρυφήσει στην προσωκρατική φιλοσοφία (το τελευταίο δεν το πολυβλέπω, διότι, εάν το είχε πράγματι κάνει, διαφορετικός θα ‘ταν ο λόγος του, η στάση του, η συμπεριφορά του).

Δεν είναι σύνηθες στις μέρες μας οι ανώτατοι πολιτικοί λειτουργοί να χρησιμοποιούν τη διαιώνια σοφία που υπάρχει στην αρχαιοελληνική γραμματεία, εάν εξαιρέσεις τα κλασικά (μηδέν άγαν, μέτρον άριστον, ουκ εν τω πολλώ το ευ, παρακαλώ κ.ά., η πολλαπλή χρήση των οποίων τα έχει… εξουδετερώσει· τα κλισέ κάποτε, στην αρχή τους, ήσαν επαναστατικά).

Ομολογώ ότι εντυπωσιάστηκα διότι του βγήκε αβίαστα, άρα είναι στην περιουσία του, ή ήταν κατάλληλα προετοιμασμένος. Όπως και να ‘χει, ήταν μια όμορφη νότα μπροστά στα τόσα κοινότοπα, εθνικώς υπερήφανα και λοιπά λαμπρά, αντιστασιακά (;), εξεγερτικά (;) λόγια των ημερών. Δεν άκουσα τίποτε πριν και μετά, αλλά δεν έχει σημασία.

Εκείνο που έχει όντως σημασία όταν επικαλείσαι τον λόγο των προγόνων είναι αν ο λόγος αυτός ο μακρινός διατηρεί την αξία του και εάν, επίσης, είναι επίκαιρος, εάν μπορεί να ερμηνεύσει το σήμερα. Σήμερα δεν υπάρχουν τείχη, η χώρα είναι μπάτε σκύλοι, αλέστε, οι πολίτες της δεν είναι υποχρεωμένοι να την υπερασπίζονται διότι οι ηγέτες της αποφάσισαν ότι είναι καλύτερα να εκχωρήσουμε την εθνική κυριαρχία σε άλλους, ισχυρότερους, παρά να μπλέξουμε με τ’ άρματα· άσε που μπορεί να λαβωθούμε ή να χάσουμε τη ζωούλα μας…

Και ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν μερικοί ανισόρροποι που παρακούουν τις εντολές των ηγετών και θέλουν να υπερασπιστούν τη χώρα. Ποια χώρα; Ποιον πολιτισμό και ποια αξιοπρέπεια; Ποιοι οι νόμοι και ποιος ο δήμος; Ποιος νομοθετεί και ποιος αποφασίζει;

Καλές είναι οι ιδέες και η τέχνη, προτιμότερα όμως τα γεγονότα, η ζωή· αυτό τουλάχιστον το γνωρίζει, οφείλει να το γνωρίζει ο πρώτος πολίτης της χώρας, ο ανώτατος άρχων (τι τίτλοι!).

Ας φροντίσει λοιπόν με όποια εξουσία διαθέτει για την επανάκαμψη της αισιοδοξίας, για το ξαναχτίσιμο των τειχών, για την ψήφιση κοινωνικών νόμων, για πολιτική εκπαίδευση των πολιτών, για πολιτισμική επαγρύπνηση δήμων και κοινοτήτων και στη συνέχεια ας επικαλεστεί και τον Αριστοτέλη και όποιον σοφιστή επιθυμεί (και όποιον προσωκρατικό βεβαίως).

Σαφώς και μιλούσε πολιτικά ο Ηράκλειτος, είχε όμως κατά νου ότι οι κοινωνικοί νόμοι υπακούουν σ’ έναν ανώτερο, μοναδικό, θείο, στον λόγο αυτού που ρυθμίζει τα πάντα, που είναι το κινούν αίτιον όλων. Μπαίνουμε, όμως, σ’ άλλα χωράφια· κρατάμε τον δήμο, που είναι σχεδόν ανύπαρκτος, τον νόμο, που ψηφίζουν άλλοι για μας, και το τείχος, που είναι γκρεμισμένο, σωρός ερειπίων (όκωσπερ σάρμα εική κεχυμένων ο κάλλιστος κόσμος, Ηράκλειτος, πάλι).

Γιώργος Σταματόπουλος
efsyn.gr