Πως μιλάμε στα παιδιά για όσα συμβαίνουν!
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ημερών σε διεθνές αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο τα μάτια των περισσοτέρων είναι στραμμένα στην καταστροφή που συνέβη στην Ανατολική Αττική. Καθημερινά, με αγωνία παρακολουθούμε τις ειδήσεις, τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σχολιάζουμε τις εξελίξεις. Τι έφταιξε; Για ποιο λόγο χάθηκαν άδικα τόσοι συνάνθρωποι μας; Τα συναισθήματα που νιώθουμε αναπόφευκτα είναι πόνος, θλίψη, στεναχώρια, θυμό που πιστοποιούν ότι συναισθανόμαστε την τραγωδία αυτή και συμμετέχουμε σε ένα συλλογικό πένθος.
Τι γίνεται όμως όταν στην κατάσταση αυτή δεν συμμετέχουν μόνο οι ενήλικες αλλά θα ακούσουν και θα νιώσουν συναισθήματα και οι ανήλικοι θεατές της κατάστασης; Είναι εφικτό να μείνουν αμέτοχοι και να μην τους αγγίξει τίποτα από ότι συμβαίνει; Σίγουρα η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι αρνητική. Τα παιδιά είναι μέρος της πραγματικότητας και σίγουρα θα έχουν άποψη και θα νιώσουν συναισθήματα για αυτό που συμβαίνει. Το ερώτημα είναι: Τα προφυλάσσουμε κλείνοντας την τηλεόραση ή την πρόσβαση στο διαδίκτυο, ώστε να μην νιώσουν τον πόνο της κατάστασης και γεμίσουν με ανασφάλεια ή να τα αφήσουμε ανενόχλητα να παρακολουθούν τις ειδήσεις;
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην ενημέρωση και στην ελεύθερη έκφραση γνώμης. Άρα δεν μπορούμε να τους στερήσουμε κάτι τέτοιο. Το πώς θα μιλήσουμε σε ένα παιδί εξαρτάται σε πρώτο επίπεδο από την ηλικία του και την ιδιοσυγκρασία του. Διαφορετική συζήτηση ή συμμετοχή θα έχει ένα παιδί προσχολικής ηλικίας και διαφορετική ένας/μια έφηβος/η όπου μπορούμε να μιλήσουμε για το πώς επηρεάζει τους ανθρώπους μια καταστροφή. Ειδικότερα, σε σωματικό επίπεδο, την κατάσταση της υγείας τους, τα προσωπικά συναισθήματα που βιώνουμε για την κατάσταση, πως επηρεάζει τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους αλλά και τα συναισθήματα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας που μπορεί να βιώσει κάποιος για τον συνάνθρωπό του.
Σε κάθε περίπτωση οφείλουμε να σεβαστούμε το τι θέλει να μάθει ένα παιδί και παράλληλα να το προστατέψουμε από έντονες συναισθηματικές καταστάσεις που μπορεί να του προκαλέσουν πανικό, πόνο και ανασφάλεια. Ένα παιδί μπορεί να κάνει πάρα πολλές ερωτήσεις για την κατάσταση ενώ κάποιο άλλο να μην θέλει να ακούσει τίποτα. Ο γονιός οφείλει να αφουγκραστεί τι επιθυμεί το παιδί να μάθει ή να εκφράσει και ανάλογα να κατευθύνει τη συζήτηση. Η συχνή επαφή με ακραίες φωτογραφίες ή οπτικοακουστικό υλικό από την καταστροφή μπορεί να γεννήσουν φόβο ή ανασφάλεια και δεν μπορούν προσφέρουν ουσιώδεις πληροφορίες στο παιδί. Μια κατάσταση τέτοιου είδους οφείλει να αντιμετωπίζεται ως μια ευκαιρία μοιράσματος των συναισθημάτων. Να αποκοπούμε από τα έντονα ή αρνητικά συναισθήματα που μας προκαλεί μια κατάσταση είναι σαν να αρνούμαστε την ίδια την κατάσταση. Μια πραγματικότητα οφείλουμε να την προσεγγίσουμε με ειλικρίνεια και σεβασμό, ώστε να συνειδητοποιήσουμε ποια πράγματα μπορούμε να ελέγξουμε και ποια όχι. Η σκέψη αυτή οφείλει να μην οδηγεί σε ματαίωση αλλά σε δράσεις φροντίδας του εαυτού και του περιβάλλοντος με στόχο την ασφάλεια και την προστασία.
Ενδεικτικά μπορούμε να έχουμε υπόψη μας:
1. Παρακολουθούμε μαζί, ελέγχουμε και συζητάμε τα γεγονότα που παρακολουθεί ή διαβάζει ένα παιδί, ιδίως για τις μικρότερες ηλικίες (παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας).
2. Συζητάμε και πλαισιώνουμε όσα μαθαίνει το παιδί, απαντώντας ειλικρινά, με σεβασμό και με γνώμονα την ηλικία και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού, στις ερωτήσεις του. Διερευνούμε τι πιστεύει το ίδιο και τι σκέφτεται για τα γεγονότα.
3. Παραμένουμε ψύχραιμοι. Έχουμε πάντα υπόψη μας ότι λειτουργούμε ως πρότυπα, και σε επίπεδο διαχείρισης των καταστάσεων και σε επίπεδο αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας.
4. Τονίζουμε στο παιδί ότι είναι ασφαλές και συζητάμε ή διαμορφώνουμε τα δικά μας πλάνα ασφάλειας/αντιμετώπισης κινδύνου. Θυμόμαστε ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό να ανησυχεί για την ασφάλεια την δική του και των αγαπημένων του προσώπων.
5. Δίνουμε βάση σε τυχόν φόβους που μπορεί να εκφράσει το παιδί και το αφήνουμε ελεύθερο να εκφράσει τα συναισθήματά του (προφορικά, γραπτά, με ζωγραφική και όποιο άλλο μέσο έκφρασης επιθυμεί).
6. Διευκολύνουμε την συμμετοχή του σε δράσεις βοήθειας και υποστήριξης των ανθρώπων που βίωσαν την καταστροφή, αν το επιθυμεί, πάντα εξασφαλίζοντας την ασφάλεια του παιδιού.
7. Διατηρούμε το καθημερινό πρόγραμμα του παιδιού, εξασφαλίζοντας χώρο και χρόνο για τις παραπάνω ενέργειες.
Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.