Τι είναι η στρατηγική έρευνας και καινοτομίας για έξυπνη εξειδίκευση (RIS3)

Η στρατηγική της ” έξυπνης εξειδίκευσης”, (Research and Innovation Strategy for Smart Specialisation- RIS3), (μνημόνιο συνεργασίας υπέγραψε και ο δήμος Βόλβης ) είναι μια ευκαιρία  για μια διαφορετική ανάπτυξη της χώρας και των περιφερειών της  βασισμένη στην Έρευνα και την Καινοτομία και προωθείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η βασική ιδέα είναι ότι κάθε χώρα ή περιφέρεια θα πρέπει να  εστιάσει τις επενδύσεις της σε έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία  σε έναν περιορισμένο αριθμό προτεραιοτήτων με στόχο τη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.

Μια οικονομική θεωρία που γίνεται πολιτική της ΕΕ

Με στόχο  την αύξηση της  ανταγωνιστικότητας της  Ευρωπαϊκής Ένωσης και την απάντηση στην κρίση, υποστηρίχθηκε κατά τη νέα προγραμματική περίοδο 2014-2020 η οικονομική  θεωρία της  «έξυπνης εξειδίκευσης» ως βασικό στοιχείο της νέας πολιτικής συνοχής της ΕΕ.

Στο πλαίσιο της παραπάνω πολιτικής, η «Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης»  εισάγεται ως βασική  προϋπόθεση («εκ των προτέρων αιρεσιμότητα») για την οικονομική στήριξη των κρατών μελών  σε επενδύσεις  έρευνας και καινοτομίας μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών  Ταμείων  (ΕΔΕΤ). Οι χώρες  και οι περιφέρειες καλούνται επομένως  να διαμορφώσουν εθνικές ή/και περιφερειακές στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας  που θέτουν προτεραιότητες με στόχο τη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, μέσω της ανάπτυξης και αντιστοίχισης των ισχυρών στοιχείων της έρευνας και καινοτομίας με τις ανάγκες των επιχειρήσεων, για την αξιοποίηση νέων ευκαιριών και των εξελίξεων της αγοράς. Η στρατηγική αυτή θα βοηθήσει τις χώρες και τις περιφέρειες να αξιοποιήσουν το δυναμικό τους στην έρευνα και καινοτομία ώστε να ενισχύσουν τα ειδικά τους πλεονεκτήματα και τα δυνατά τους σημεία και να γίνουν πιο ανταγωνιστικές στην παγκόσμια οικονομία.

Το “τοπικό πλαίσιο” και η  «επιχειρηματική ανακάλυψη»

Για το σωστό σχεδιασμό της στρατηγικής είναι εξαιρετικά σημαντική η   κατανόηση του  «τοπικού πλαισίου», η αναγνώριση δηλαδή των διαθέσιμων πόρων, των ισχυρών σημείων  και των ιδιαίτερων κοινωνικο-οικονομικών  χαρακτηριστικών  κάθε  περιοχής. Η προσέγγιση είναι επομένως τοπο-κεντρική (place-based) δίνοντας έμφαση στη δυνατότητα διαφορετικών διαδρομών προς την οικονομική ανάπτυξη.

Στη συνέχεια πρέπει να γίνουν οι επιλογές και να τεθούν προτεραιότητες για τις προτεινόμενες  επενδύσεις. Η  διαδικασία  αυτή δεν υλοποιείται μέσα από την  επεξεργασία θεωρητικών μοντέλων, αλλά  διαμορφώνεται  σε συνεχή βάση μέσα από μια διαδραστική διαδικασία «επιχειρηματικής ανακάλυψης», όπου οι επιχειρηματίες  (με την ευρεία έννοια, όπως οι καινοτόμες εταιρείες, οι ερευνητές, οι ακαδημαϊκοί, ή οι ανεξάρτητοι εφευρέτες), που  -εκ των πραγμάτων- ευρίσκονται σε πλεονεκτική θέση όσον αφορά στην «ανακάλυψη» τομέων ή αγορών συμμετέχουν ενεργά  στη διαμόρφωση των προτεραιοτήτων.

Ένας νέος ρόλος για το κράτος

Με την έξυπνη εξειδίκευση ο ρόλος του κράτους διαφοροποιείται: το κράτος δεν «επιβάλλει»  πλέον στο σύστημα καινοτομίας (εθνικό ή περιφερειακό) κάποιες εξειδικεύσεις, αντίθετα, παρακολουθεί  και υποστηρίζει τη διαδικασία της ανακάλυψης των νέων επιχειρηματικών ιδεών, προωθεί τη δικτύωση των εμπλεκομένων, τη διαπεριφερειακή συνεργασία, τη διάχυση  της πληροφορίας, τη διεθνοποίηση των επιχειρήσεων, την εκπαίδευση και κατάρτιση  του ανθρώπινου δυναμικού στις εξειδικεύσεις  που επιλέγονται, αξιολογεί τα αποτελέσματα της υλοποίησής τους κλπ.

Η διαμόρφωση της έξυπνης εξειδίκευσης στη χώρα μας

Η στρατηγική έρευνας και καινοτομίας για μια έξυπνη εξειδίκευση (RIS3) στη χώρα μας διαμορφώνεται παράλληλα τόσο σε εθνικό, από την ΓΓΕΤ, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, από τις Περιφέρειες, μέσα από διεργασίες αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο επιπέδων.

Σε εθνικό επίπεδο αναγνωρίστηκαν οι βασικοί αναπτυξιακοί τομείς της ελληνικής οικονομίας (όπως ΑΓΡΟΒΙΟΔΙΑΤΡΟΦΗ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΥΓΕΙΑ και ΦΑΡΜΑΚΑ, ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ και ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ, EΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ-ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, ΥΛΙΚΑ-ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ),  και η ΓΓΕΤ προχωρεί στην περαιτέρω εξειδίκευσή τους  και ανάδειξη των κρίσιμων ερευνητικών πεδίων/τεχνολογιών  που πρέπει να υποστηριχθούν. Για το σκοπό αυτό σύστησε για κάθε τομέα τις ονομαζόμενες «Πλατφόρμες Καινοτομίας», ως βασικούς πυρήνες διαβούλευσης, με συμμετοχή εκπροσώπων από βασικές επιχειρήσεις του τομέα, θεσμικούς εκπροσώπους των παραγωγικών φορέων,  ερευνητές από ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια, εκπροσώπους Υπουργείων και Περιφερειών.

Σε περιφερειακό επίπεδο οι Περιφέρειες και οι τοπικές κοινωνίες της χώρας  καλούνται να αναγνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τα ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα, να υποστηρίξουν την καινοτομία και να διαμορφώσουν περιφερειακές στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης με τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών σε όλα τα στάδια, με στόχο τον μετασχηματισμό της περιφερειακής οικονομίας. Τα αποτελέσματα των διεργασιών διαβούλευσης της κάθε περιφέρειας και οι αντίστοιχες περιφερειακές στρατηγικές RIS3 που θα προκύψουν θα διασυνδεθούν με την εθνική στρατηγική RIS3.

Οι προκλήσεις για την  κεντρική αλλά και την περιφερειακή δημόσια διοίκηση

Μέχρι σήμερα η ΓΓΕΤ διαμόρφωνε κυρίως «οριζόντια» μέτρα και πολιτικές για την έρευνα. Η   έξυπνη εξειδίκευση δίνει έμφαση σε πιο «κάθετες» πολιτικές  με στόχο την προώθηση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων που μέσω της έρευνας και της καινοτομίας μπορούν να προκαλέσουν τον μετασχηματισμό του παραγωγικού συστήματος, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό, τη διαφοροποίηση και την εκμετάλλευση νέων ευκαιριών στην ελληνική οικονομία.

Αντίστοιχα πρέπει να σχεδιαστεί το κατάλληλο μείγμα πολιτικής για την υλοποίηση της στρατηγικής, μέσω συνδυασμού δράσεων και εργαλείων.

Απαιτείται ένας μόνιμος μηχανισμός διακυβέρνησης,  τόσο στη φάση του σχεδιασμού όσο και της υλοποίησης, που θα εμπλέκει όλους τους ενδιαφερόμενους. Ο μηχανισμός θα αποτελέσει   μια ευκαιρία  για καλύτερη συνεργασία μεταξύ Υπουργείων αλλά και μεταξύ  Κέντρου και Περιφέρειας.

Μια στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης εξελίσσεται συνεχώς και προσαρμόζεται  στις μεταβολές των οικονομικών συνθηκών και  στις νέες ευκαιρίες. Παράλληλα βελτιώνεται, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της εφαρμογής της. Άρα πρέπει να ενσωματώνει  έναν μηχανισμό παρακολούθησης και αξιολόγησης που θα εξασφαλίζει την αναθεώρηση των  επιλογών.

Συμπερασματικά η έξυπνη εξειδίκευση  μπορεί να αποτελέσει μεταξύ άλλων και μία  σημαντική ευκαιρία  για τη βελτίωση της ικανότητας διαμόρφωσης πολιτικής της δημόσιας διοίκησης.

et-online.gr