Αφηγήσεις Σόχαλη: Πρακτική Ιατρική
Στη φωτογραφία από αριστερά Γιώργος Αδαμίδης, Βαγγέλης Γρατσωνίδης και Γεώργιος Τζημούρτας. Τη φωτογραφία ανέβασε στο facebook Σοχός η Σούλα Γρατσωνίδου.
Θα αναφερθώ στις πρακτικές επιστήμες της γενιάς μου και πρωτύτερα. Εσείς οι νέοι που τα διαβάζετε να λέτε τους παππούδες σας και τους μπαμπάδες σας να σας εξηγούν τι σημασία είχε ο κάθε επιστήμων εκείνης της εποχής. Ήτανε όλοι απλοί άνθρωποι που προσέφεραν αφιλοκερδώς τις πρακτικές γνώσεις τους και έσωζαν τον κόσμο, γιατί οι γιατροί ήταν δυσεύρετοι και φάρμακα πολλά δεν υπήρχαν.
Πρακτική μαευτική
Οι μαίες ήταν γιαγιάδες με πείρα και ξεγεννούσαν τις μανάδες μας. Εμένα με ξεγέννησε η μανιά Αράπκα, την οποία την είχα σε μεγάλο σεβασμό. Αυτή η εξαίρετη μαμή ήταν η προγιαγιά του Νίκου Ψαρά. Άλλη μαμή ήταν η γιαγιά Τζιάρουβίτσα από το Μαράσι. Είχε αρκετή πελατεία, γιατί κάθε γειτονιά είχε και τη μαμή της. Τρίτη η Νάτσιου Κόλιβα, που ήταν στο μεσοχώρι, γιαγιά του Νίκου Πελτέκη. Τέτταρτη η μανιά Θεαγένκα, γιαγιά του Θεαγένη Βασιλικού και μάνα του αείμνηστου δημάρχου Μενέλαου Βασιλικού. Τις μαμές τις είχαμε τα παιδιά μεγάλο σεβασμό και κάθε Πάσχα τις πηγαίναμε κανίσκα, δηλαδή δώρα: κουλούρα, ένα ψητό γριβάδι, αυγά κτλ.
Πρακτική ιατρική
Χρέη παθολόγου προσέφερε ο μπάρμπα Τάσος Κουμπούρης. Οι παλιότεροι τον θυμούνται και για τους νεότερους μου αναγνώστες ήταν ο παππούς του μανάβη Σάκη Κεσίση από την πλευρά της μάνας του. Αυτός είχε πολλές γνώσεις. Όταν αρρωστούσαμε τον καλούσαμε, μας έβαζε βεντούζες και μας έτριβε με πετρέλαιο. Όταν ήμασταν βαριά άρρωστοι, μας έβαζε κοφτές βεντούζες: έκοβε με ένα ξυραφάκι την πλάτη, απάνω στο κόψιμο έβαζε τη βεντούζα που τραβούσε το αίμα και θεραπευόμασταν αμέσως. Όταν πονούσε το κεφάλι μας, έβαζε αβδέλες από τη λίμνη Βόλβη που τις είχε σε ένα μπουκάλι. Τις έβαζε στο σβέρκο, τραβούσαν αίμα και γινόμασταν καλά.
Πρακτική οδοντιατρική
Η πιο επιδέξια πρακτική οδοντίατρος ήταν η κυρία Κατίνα Τσελίκη από το Μαράσι, προγιαγιά της Τζένης Μυλωνίδου, που και η ίδια είναι ένθερμη οπαδός της παράδοσης. Μας έβαζε στην καρέκλα και με τα εργαλεία της μας τραβούσε το δόντι και το έβγαζε. Μας έδινε αλατόνερο να κάνουμε γαργάρα και το δόντι στο χέρι. Συμβούλευε να το πετάξουμε στα κεραμίδια και να πούμε τρεις φορές: «να κοκαλένιο, δος με ασημένιο!». Εμείς το ρίχναμε και περιμέναμε να έρθει το ασημένιο, γιατί το ασήμι ήταν ακριβό.
Άλλος σπουδαίος οδοντίατρος της εποχής που ήταν και κουρέας ήταν ο μπάρμπα Πέτρος Βιολιστής, παππούς με πενεβρέκια=πουτούρια. Όταν πηγαίναμε στο κουρείο, μας κούρευε και, όταν είχε κάποιος να βγάλει δόντι, καθόταν στην καρέκλα του κουρέματος. Του έλεγε: «μη στεναχωριέσαι, δε θα πονέσεις καθόλου, βάλε στο μυαλό σου ότι σε κουρεύω! ». Πολλές φορές δεν χρησιμοποιούσε τη ντανάλια, αλλά έδενε με ένα σπάγκο το δόντι και το τραβούσε απότομα.
Πρακτική χειρουργική
Πρακτικός χειρούργος του Σοχού ήταν ο μπάρμπα Δημητρός Δανίλης που θεράπευε όλα τα σπασμένα πόδια και χέρια. Το κύριο επάγγελμά του ήταν χασάπης. Ήταν ακόμη ο πιο επιδέξιος χορευτής των παλιών τοπικών χορών. Χόρευε συνήθως το καρά ισού. Ήταν ψηλός και θεαματικός.
Ιδιαίτερη μνεία θα κάνω στον αείμνηστο πεθερό μου Ιωάννη Μότσανο, που έσωσε πολύ κόσμο που έσπαζε τα μέλη του. Έμενε στο κοντινό χωριό Νυμφόπετρα και γιάτρευε όλη την περιφέρεια Λαγκαδά και τους τριγύρω νομούς. Όποιος έσπαζε χέρι ή πόδι πήγαινε σε αυτόν. Χρησιμοποιούσε και πρακτικά δικά του φάρμακα. Έκανε έμπλαστρα με αυγό και για νάρθηκα έβαζε 2 ξύλα. Δεύτερη «ειδικότητά του» ήταν η θεραπεία της λύσσας. Σε κανέναν δεν είπε το μυστικό της θεραπείας, όταν μας άφησε. Ήταν ένα χόρτο, που θα γινόταν επικίνδυνο, αν κάποιος δεν ήξερε να δώσει τη σωστή δόση, ανάλογα με τον άνθρωπο και την πάθησή του. Ήταν συλλέκτης βοτάνων και ήξερε κάθε βότανο ποια αρρώστεια θεραπεύει:νεφρά, πληγές κτλ. Ο Θεός να τον αναπαύει, γιατί έσωσε πολύ κόσμο αφιλοκερδώς με την αγάπη του και μάζευε πολλές ευχές και εκτίμηση!
Πρακτικά φάρμακα
Ήταν σπουδαία η μανιά Ντίνουβιτσα ή Πελτέκη στη γειτονιά μας, που έφτιαχνε μια αλοιφή μαύρη για τις πληγές με γράσο και κατράνι. Εκείνα τα χρόνια βγάζαμε πολλά σπυριά από μολύνσεις, γιατί δεν υπήρχαν τα εμβόλια. Η μανιά Πελτέκη έδινε τη λύση με την άλαλοιφήου την ονόμαζε μεχλέμ. Οι πληγές σε λίγες μέρες περνούσαν, αν και γίνονταν μαύρα τα χέρια και τα πόδια μας από την αλοιφή.
Το γάλα της μαύρης γαϊδάρας
Ένα άλλο πολύ αποτελεσματικό φάρμακο για τον κοκίτη, δηλ τον ασταμάτητο βήχα ήταν το γάλα της μαύρης γαϊδάρας. Το άρμεγαν οι γονείς μας, το πίναμε και γιατρευόμασταν.
Πρακτική κτηνιατρική
Όταν ένα ζώο ήταν κρυωμένο το βάζανε νισιαντίρι στα μάτια και στη μύτη. Αυτό φτερνιζόταν και γινόταν καλά, καθώς έφευγε το κρύωμα και τα υγρά. Το νισιαντίρι είναι μια καυστική άσπρη σκόνη.
Όταν ένας νοικοκύρης είχε ένα ζώο που δεν άξιζε και δεν περπατούσε χρησιμοποιούσε μια άλλη μέθοδο για να τρέξει το ζώο. Βουτούσε ένα βαμβάκι με νέφτι και το έβαζε στον πισινό του ζώου και αυτό έτρεχε ζωηρά πετυχαίνοντας καλή τιμή. Σε κανά δυο μέρες το γαιδούρι γινόταν πάλι αδρανές και πολλές φορές ο αγοραστής το γύριζε πίσω. O πιο ικανός ζωέμπορας γι’ αυτές τις αγοραπωλησίες ήταν ο Χρήστος Γαγανέλης ή Χριστάκος του Κούκα. Αυτός χρησιμοποιούσε την παραπάνω μέθοδο, αλλά δυστυχώς τα περισσότερα γαιδούρια του τα γύριζαν πίσω, εκτός και αν έφευγαν πολύ μακριά από το χωριό και ήταν δύσκολο να τα ξαναγυρίσουν.
Αν ένας γάιδαρος γκάριζε πάρα πολύ και ενοχλούσε πολύ τη γειτονιά, αυτή η κακιά συνήθειά σου γιατρευόταν προσωρινά με τον εξής τρόπο: ο νοικοκύρης βουτούσε ένα βαμβάκι στο λάδι, του άλοιβε τον πισινό και ο γάιδαρος δεν μπορούσε να αγκαρίσει, γιατί δεν μπορούσε να σφίξει τον πισινό του και έτσι γλίτωναν οι γείτονες.
Όταν ένας νοικοκύρης είχε ένα άλογο και ήθελε να το μάθει καλή περπατησιά, δηλαδή αραβάν, δένανε το μπροστινό και το διαμετρικά αντίθετα πίσω πόδι με ένα σκοινί. Έτσι το ζώο έκανε ίδια βηματάκια, συνήθιζε κανένα χρόνο και πετύχαινε το σωστό βάδισμα.
Άλλες ασθένειες των ζώων ήταν το τεκνεφέσι, δηλαδή βηχούσε το άλογο, άλλη τα καρακοσλίτικα, δηλαδή είχαν στραβά πόδια και δεν μπορούσαν να βαδίσουν καλά κτλ.
Ευτυχώς εκείνοι οι πρακτικού γιατροί έσωσαν πολύ κόσμο που διαφορετικά θα χάνονταν. Ακόμη και σήμερα πολλές από αυτές τις μεθόδους τις αναζητούμε και είναι γνωστές ως εναλλακτική ιατρική με καλά αποτελέσματα σε συνάρτηση με την κλασική ιατρική βέβαια.