Διαστρέβλωση των πραγματικών επιστημονικών δεδομένων για την χρήση μάσκας προσώπου
Ισχυρισμός:
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες η χρήση μάσκας N95 και μάσκας προσώπου είναι αναποτελεσματική για τον περιορισμό μετάδοσης του SARS-CoV-2 ενώ η έλλειψη οξυγόνου από τη χρήση μάσκας προκαλεί σοβαρά προβλήματα στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Συμπέρασμα:
Με βάση όλα τα διαθέσιμα δεδομένα από την δημοσιευμένη βιβλιογραφία, τόσο αυτή που παρατίθεται στα υπό εξέταση άρθρα όσο και συμπληρωματικές πηγές καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι ισχυρισμοί που γίνονται στα εν λόγω άρθρα αποτελούν διαστρέβλωση πραγματικών επιστημονικών δεδομένων. Η χρήση μάσκας προσώπου από τον γενικό πληθυσμό είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο περιορισμού μετάδοσης της νόσου COVID-19 ενώ δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η χρήση μάσκας περιορίζει τη πρόσληψη οξυγόνου προκαλώντας σοβαρές διαταραχές όπως υποξία.
Τη τρέχουσα περίοδο έχουν κυκλοφορήσει πολυάριθμες δημοσιεύσεις, φωτογραφίες και αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ισχυρισμούς περί επικινδυνότητας της χρήσης μάσκας ενάντια στον νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2. Μεταξύ άλλων τα εν λόγω δημοσιεύματα κάνουν λόγο για πρόκληση σοβαρών προβλημάτων υγείας όπως σημαντική μείωση της συγκέντρωσης οξυγόνου στο αίμα ή ακόμα και θάνατο. Οι εν λόγω ισχυρισμοί αποτελούν συλλογή ψευδοεπιστημονικών εικασιών ή διαστρέβλωσης πραγματικών επιστημονικών δεδομένων. Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα και πλην ελάχιστων συγκεκριμένων εξαιρέσεων, η χρήση μάσκας από τον γενικό πληθυσμό, κυρίως σε κλειστούς χώρους, αποτελεί ένα πολύ σημαντικό εργαλείο περιορισμού εξάπλωσης της νόσου COVID-19.
Παραδείγματα: yourhealthinyourhands.gr, mariosdimopoulos.com
Στο πλαίσιο αποτελεσματικής ανάλυσης των υπό εξέταση ισχυρισμών είναι σκόπιμο να εξετάσουμε κάθε σημείο ξεχωριστά από διαφορετικά άρθρα και εικόνες που κυκλοφόρησαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
1. Δεν έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες, οι οποίες να αποδεικνύουν ότι είτε η μάσκα υφάσματος είτε η μάσκα N95, έχει κάποια επίδραση στη μετάδοση του COVID-19. Στην πραγματικότητα, έρευνα που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Annals of Internal Medicine την 1η Απριλίου, έδειξε ότι ΄΄τόσο οι χειρουργικές όσο και οι βαμβακερές μάσκες φαίνεται να είναι αναποτελεσματικές στην πρόληψη της διάδοσης του SARS-CoV-2 από τον βήχα των ασθενών με COVID-19(1). [πηγή]
Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε πως το Annals of Internal Medicine δεν είναι “εφημερίδα” αλλά ένα έγκριτο, peer-reviewed επιστημονικό περιοδικό. Σε αυτό το περιοδικό δημοσιεύτηκε στις 6 Απριλίου μια μελέτη με τίτλο “Effectiveness of Surgical and Cotton Masks in Blocking SARS–CoV-2: A Controlled Comparison in 4 Patients”. [πηγή]
Η μελέτη αυτή εξέτασε το αν οι επαγγελματικές μάσκες N95 και οι χειρουργικές μάσκες ήταν αποτελεσματικές για τον περιορισμό μετάδοσης του ιού SARS-CoV-2 μέσω των σταγονιδίων βήχα και το συμπέρασμα των ερευνητών ήταν πως αυτές οι μάσκες ήταν αναποτελεσματικές. Ωστόσο η εν λόγω μελέτη αποσύρθηκε πολύ σύντομα μετά τη δημοσίευση της καθώς οι ερευνητές έκαναν σημαντικά μεθολογικά σφάλματα τα οποία καθιστούσαν αδύνατη την ερμηνεία των αποτελεσμάτων τους, κάτι το οποίο αναφέρεται σε σημείωμα που έγραψαν οι ίδιοι σχετικά με την απόφαση απόσυρσης της μελέτης το οποίο δημοσιεύτηκε στο ίδιο περιοδικό. Εν ολίγοις η χρήση αυτής της μελέτης ως τεκμήριο για την αναποτελεσματικότητα της χρήσης μάσκας δεν έχει απολύτως καμία αξία καθώς η μελέτη βρέθηκε ακατάλληλη και αποσύρθηκε. [πηγή]
2. Σε μια μετα-ανάλυση έξι τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων μελετών του Φεβρουαρίου 2020 στις οποίες συμμετείχαν 9.171 ασθενείς, δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στην πρόληψη της γρίπης ή των ιογενών λοιμώξεων, χρησιμοποιώντας τις μάσκες N95, καθώς και τις χειρουργικές μάσκες (2). [πηγή]
Αυτό το σημείο αποτελεί πλήρη διαστρέβλωση της αναφερόμενης μελέτης. H μελέτη εξέτασε τα δημοσιευμενα άρθρα για την αποτελεσματικότητα των μασκών N95 όταν αυτές χρησιμοποιούνται από τον γενικό πληθυσμό, σε σύγκριση με τη χρήση χειρουργικής μάσκας και δεν βρήκε διαφορές ανάμεσα στα δυο είδη.
Πρόκειται για μετα-ανάλυση η οποία δημοσιεύτηκε στις 12 Φεβρουαρίου του 2020 στο επιστημονικό περιοδικό “Journal of Evidence-Based Medicine” με τίτλο “Effectiveness of N95 respirators versus surgical masks against influenza: A systematic review and meta-analysis”. [πηγή]
Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε πως, όπως εξηγούν και οι ίδιοι οι συγγραφείς της μελέτης, τα δεδομένα από χρήση μάσκας N95 στη βιβλιογραφία, τουλάχιστον στο πλαίσιο της εξέτασης για πρόληψη γρίπης είναι πολύ λίγα και στις μελέτες που έχουν γίνει υπάρχουν ελλείψεις και μεθοδολογικά κενά. Ωστόσο η εν λόγω μετα-ανάλυση είναι ιδιαίτερα ενδελεχής, με αρκετά καλή μεθοδολογία και αποτελεί ένα καλό οδηγό σχετικά με το τι αναφέρουν τα ερευνητικά αποτελέσματα μέχρι σήμερα όσον αφορά το θέμα της μάσκας N95.
Το πρόβλημα με τους ισχυρισμούς των υπό εξέταση άρθρων είναι πως η εν λόγω μετα-ανάλυση δεν κατέληξε στο συμπέρασμα πως “δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στην πρόληψη της γρίπης ή των ιογενών λοιμώξεων, χρησιμοποιώντας τις μάσκες N95, καθώς και τις χειρουργικές μάσκες” αλλά πως συγκριτικά με τις χειρουργικές μάσκες οι N95 δε φάνηκε να έχουν στατιστικά σημαντική θετική επίδραση στο πλαίσιο πρόληψης της γρίπης. Με απλά λόγια η μελέτη εξέτασε την αποτελεσματικότητα των μασκών N95 όταν αυτές χρησιμοποιούνται από τον γενικό πληθυσμό, όχι της χειρουργικής μάσκας.
Αυτό έρχεται σε συμφωνία με τις οδηγίες που έχουν δοθεί ήδη από τους αρμόδιους φορείς υγείας καθώς, μεταξύ άλλων, οι μάσκες N95 αν δε χρησιμοποιηθούν σωστά μπορεί να αποτελέσουν σοβαρό κίνδυνο μετάδοσης του νέου κορωνοϊού. Αυτό συμβαίνει επειδή αυτές οι μάσκες διαθέτουν ειδικό φίλτρο το οποίο παγιδεύει τον ιό επομένως αν δε γίνει σωστή χρήση της μάσκας, δηλαδή χρήση της μόνο σε περιβάλλον με επιβεβαιωμένα κρούσματα και προσεκτική αφαίρεση της όταν ερχόμαστε σε επαφή με υγιή άτομα τότε ο ιός που έχει παγιδευτεί στο φίλτρο μπορεί να μεταδοθεί σε άτομα που δεν είναι ασθενείς.
Κατά συνέπεια η αναφερόμενη μελέτη δεν αναφέρει πουθενά ότι οι χειρουργικές μάσκες δεν είναι αποτελεσματικές στο περιορισμό μετάδοσης ιών.
3. Μια μελέτη του Μαΐου 2020 στην οποία συμμετείχαν 159 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας ηλικίας 21 έως 35 ετών, διαπίστωσε ότι το 81% εμφάνισε πονοκεφάλους από τη χρήση μάσκας προσώπου (3). [πηγή]
Η συγκεκριμένη μελέτη δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό “Headache” στις 29 Μαρτίου του 2020 με τίτλο “Headaches Associated With Personal Protective Equipment – A Cross-Sectional Study Among Frontline Healthcare Workers During COVID-19”. [πηγή]
Αρχικά να αναφέρουμε πως η μελέτη αφορούσε μόνο τη χρήση επαγγελματικών μασκών N95, όχι χειρουργικών μασκών ή μασκών προσώπου. Αφορούσε υγειονομικό προσωπικό που φορούσε επίσης προστατευτικά γυαλιά, πολλές φορές δύο μάσκες τη μία πάνω στην άλλη ή και ασπίδες προσώπου. Το νοσηλευτικό προσωπικό επίσης ασχολούνταν με σοβαρά ασθενείς στα εξωτερικά ιατρεία ή στις μονάδες εντατικής θεραπείας. Οι συνθήκες αυτές προφανώς δεν είναι ίδιες με τις συνθήκες στις οποίες έρχεται καθημερινά αντιμέτωπος ο μέσος χρήστης μάσκας προσώπου ώστε να μπορεί να γίνει σύγκριση.
Το συμπέρασμα των ερευνητών όπως το διατύπωσαν στη μελέτη ήταν το εξής:
Αρχικό κείμενο: Most healthcare workers develop de novo PPE-associated headaches or exacerbation of their pre-existing headache disorders.
Μετάφραση: Οι περισσότεροι υπάλληλοι παροχής ιατρικών υπηρεσιών ανέπτυξαν για πρώτη φορά πονοκεφάλους που σχετίστηκαν με χρήση προστασίας προσώπου ή παρουσίασαν επιδείνωση στα συμπτώματα προϋπάρχουσας διαταραχής πονοκεφάλου.
Ωστόσο αν διαβάσουμε προσεκτικά ολόκληρη τη μελέτη βλέπουμε ότι υπάρχουν πολυάριθμα προβλήματα με τη μεθοδολογία, προβλήματα μάλιστα που τόνισαν οι ίδιοι οι ερευνητές εντός της μελέτης. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν οι ίδιοι οι ερευνητές, το δείγμα των 150 ατόμων που χρησιμοποιήθηκε ήταν πολύ μικρό για εξέταση του συγκεκριμένου προβλήματος. Επίσης στην ανάλυση δεν συνυπολογίστηκαν παράγοντες που καθιστούν έναν άνθρωπο πιο επιρρεπή στην ανάπτυξη πονοκεφάλου όπως ψυχολογικό στρες και διαταραχές ύπνου.
Ομοίως δεν εξετάστηκαν παράγοντες όπως μέση θερμοκρασία δωματίου και υγρασία οι οποίοι επίσης μπορεί να συμβάλουν στην ανάπτυξη πονοκεφάλου και δεν έχουν καμία σχέση με τη χρήση μάσκας. Συγκεκριμένα οι ερευνητές αναφέρουν πως υγειονομικό προσωπικό στη Σιγκαπούρη (στη χώρα δηλαδή όπου έγινε η μελέτη και στην οποία διέμεναν οι συμμετέχοντες) συχνά εργάζεται σε εξωτερικές μονάδες οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλές θερμοκρασίες και υγρασία, περιβάλλον το οποίο προκαλεί νέους πονοκεφάλους ή επιδεινώνει προϋπάρχουσες παθήσεις οι οποίες προκαλούν πονοκέφαλο. Είναι χαρακτηριστικό σημείο μάλιστα πως το ένα τρίτο περίπου των ερωτηθέντων είχαν ιστορικό πονοκεφάλων.
Τέλος δεν αναλύθηκαν καθόλου ανθρωπομετρικοί παράγοντες όπως ο δείκτης μάζας σώματος των συμμετεχόντων. Η μελέτη βασίστηκε καθαρά σε ερωτηματολόγιο το οποίο συμπλήρωναν οι συμμετέχοντες κάτι το οποίο, όπως τόνισαν και οι ερευνητές μπορεί να αλλοιώσει τα συμπεράσματα λόγω ενός φαινομένου που ονομάζεται “recall bias”, ή πιο απλά την αδυναμία ενός ανθρώπου να θυμηθεί με ακρίβεια λεπτομέρειες για ένα συμβάν μετά από κάποιο διάστημα.
Είναι επίσης σημαντικό να αναφέρουμε πως το ερωτηματολόγιο κάλυψε τις αντιδράσεις του υγειονομικού προσωπικού σε νοσοκομεία της Σιγκαπούρης σε περίοδο σημαντικής έξαρσης της COVID-19, γεγονός που σημαίνει ότι ο φόρτος εργασίας και η πίεση των εργαζομένων ήταν σχετικά μεγάλη. Αυτές οι παράμετροι επίσης δεν συνυπολογίστηκαν στη μελέτη ενώ ίσως το μεγαλύτερο σφάλμα είναι ότι δεν εξετάστηκαν δείγματα από νοσοκομεία με μεγάλο φόρτο εργασίας συγκριτικά με νοσοκομεία που δεν είχαν τόσο μεγάλη προσέλευση ασθενών έτσι ώστε να εξακριβωθεί αν η πίεση της δουλειάς συνέβαλε στην ανάπτυξη πονοκεφάλου ή η χρήση μάσκας. Εφόσον απουσιάζει αυτή η παράμετρος δε μπορεί σε καμία περίπτωση να γίνει αιτιώδης συσχετισμός μεταξύ χρήσης μάσκας N95 και ανάπτυξης πονοκεφάλου.
Και φυσικά επαναλαμβάνουμε πως η μελέτη αφορούσε τη χρήση συγκεκριμένου τύπου μάσκας, της N95 και μόνο σε υγειονομικό προσωπικό. Αυτή η μελέτη δεν έχει καμία σχέση με τις χειρουργικές μάσκες ή τις μάσκες προσώπου και δεν αφορά το γενικό πληθυσμό.
4. Σε μια μελέτη του 2008 για χειρουργικές μάσκες που φορούσαν 53 χειρουργοί, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η μάσκα μείωσε σημαντικά τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα, δημιουργώντας μια κατάσταση γνωστή ως «υποξία»(4). [πηγή]
Η μελέτη δημοσιεύτηκε το 2008 στο περιοδικό “Neurocirugía” με τίτλο “Preliminary report on surgical mask induced deoxygenation during major surgery“.[πηγή]
Πρόκειται για εξέταση ενός ιδιαίτερα μικρού δείγματος, συγκεκριμένα 53 χειρούργων και τα αποτελέσματα δεν ήταν σε καμία περίπτωση απόλυτα. Πρώτο σημείο προσοχής είναι πως πουθενά στη μελέτη δεν γίνεται αναφορά σε υποξία. Οι ερευνητές αναφέρονται στην υποξαιμία, δηλαδή την μη-φυσιολογική μείωση της συγκέντρωσης οξυγόνου στο αίμα αλλά σε καθαρά θεωρητικό πλαίσιο, δεν την αναφέρουν επειδή κάποιος από τους εξεταζόμενους χειρούργους εμφάνισε υποξαιμία. Η υποξία μπορεί να είναι ένα από τα αποτελέσματα της υποξαιμίας και χαρακτηρίζεται από ελλιπή παροχή οξυγόνου στους ιστούς. Η συγκεκριμένη μελέτη δεν αναφέρει πουθενά ότι εμφανίστηκε κάποια εκ των δυο διαταραχών στους εξεταζόμενους χειρούργους.
Όσον αφορά την μελέτη, τα αποτελέσματα έδειξαν μια μικρή πτώση της συγκέντρωσης οξυγόνου στο αίμα αλλά αυτή η πτώση, όπως αναφέρουν και οι ίδιοι οι ερευνητές μπορεί να επηρεάζεται από τη διαδικασία του χειρουργείου καθώς επίσης και από την ηλικία του χειρούργου καθώς παρατηρήθηκαν διαφορές μεταξύ των δυο ηλικιακών ομάδων που συμμετείχαν στην μελέτη. Τέλος πρόκειται για μια προκαταρκτική μελέτη και όπως αναφέρουν οι ίδιοι οι ερευνητές χαρακτηριστικά:
Αρχικό κείμενο: It is thought that after a very short time the barrier function of the surgical face mask is gone6. Thus it is hard to believe that these masks serve as a reducer of oxygen uptake, but they may be acting as a psychological restriction over spontaneous breathing of the active surgeon.
Considering our findings, this is the first clinical investigation reporting a decrease in blood O2 saturation and an increase in pulse rates of the surgeons after the operations due to surgical mask usage. This change in SpO2 may be either due to the facial mask or the operational stress since similar changes were observed in the group performing surgery without a mask. However, it cannot be decided whether stress plays any role in the late changes, namely pulse rate increase and SpO2 level decrease; since surgeons are not allowed to perform major surgery without a facial mask in most institutions.
In order to better elucidate the effects of stress, a randomized control study should have been conducted in a more controlled environment with different sorts of workers from different gender who are or are not used to wearing face masks on (such as anesthesiologists, nurses) also working the same duration. Thus, it is important not to generalize the results of this preliminary study, and further studies involving measurement of gas tensions over time, both from blood and from samples obtained under the mask (in order to show a presumed build-up of CO2 under the mask) have to be carried out to elucidate this issue.
Μετάφραση: Θεωρείται πως μετά από μικρό χρονικό διάστημα η λειτουργία φραγής της χειρουργικής μάσκας εξαφανίζεται. Επομένως είναι δύσκολο να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως ότι αυτές οι μάσκες μειώνουν την παροχή οξυγόνου, αλλά μπορεί να λειτουργούν ως ψυχολογικός περιορισμός στην αυτόματη εισπνοή του χειρούργου όσο εργάζεται.
Αναλογιζόμενοι τα ευρήματα μας, αυτή είναι η πρώτη κλινική εξέταση η οποία παρουσιάζει μείωση στον κορεσμό οξυγόνου και αύξηση στους παλμούς των χειρουργών μετά τη τέλεση χειρουργείου λόγω χρήσης χειρουργικής μάσκας. Αυτή η αλλαγή στη παράμετρο SpO2 μπορεί να λαμβάνει χώρα είτε λόγω της μάσκας ή λόγω του άγχους από τη τέλεση της επέμβασης, καθώς παρόμοιες αλλαγές παρατηρήθηκαν στην ομάδα που τελούσε χειρουργείο χωρίς χρήση μάσκας. Ωστόσο, δε μπορούμε να αποφασίσουμε αν το στρες παίζει τον οποιοδήποτε ρόλο στις τελευταίες αλλαγές, συγκεκριμένα τις αυξήσεις στους καρδιακούς παλμούς και τις μειώσεις στα επίπεδα SpO2 καθώς οι χειρούργοι δεν επιτρέπεται να τελούν μεγάλες επεμβάσεις χωρίς τη χρήση μάσκας στα περισσότερα ιατρικά κέντρα.
Για να διαλευκάνουμε την επίδραση του στρες στο εν λόγω φαινόμενο πρέπει να διεξαχθεί τυχαιοποιημένη μελέτη σε ελεγχόμενο περιβάλλον με διαφορετικούς υγειονομικούς υπαλλήλους διαφορετικών φύλων οι οποίοι δε συνηθίζουν να φοράνε μάσκα κατά τη διάρκεια της δουλειάς τους (όπως νοσοκόμοι και αναισθησιολόγοι) για τα ίδια χρονικά διαστήματα όπως οι χειρούργοι. Επομένως είναι σημαντικό να μη γενικεύσουμε τα αποτελέσματα αυτής της προκαταρκτικής μελέτης, ενώ πρέπει να διεξαχθούν περισσότερες μελέτες οι οποίες περιλαμβάνουν μετρήσεις αερίων ανά συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, τόσο στο αίμα όσο και σε άλλα βιολογικά δείγματα τα οποία λαμβάνονται ενώ χρησιμοποιείται η μάσκα (έτσι ώστε να φανεί πιθανή αύξηση συγκέντρωσης CO2 κάτω από τη μάσκα).
Επομένως πρόκειται για μελέτη που εξέτασε επίδραση της χρήσης μάσκας σε ένα πολύ εξειδικευμένο περιβάλλον, συγκεκριμένα σε χειρουργείο, οι ερευνητές δεν έκαναν πουθενά αναφορά για πρόκληση υποξίας στους χειρούργους απλά για ελάχιστη πτώση στα επίπεδα κορεσμού οξυγόνου (SpO2) ενώ οι ίδιοι οι συγγραφείς τονίζουν πως ένα από τα πιθανά αίτια αυτής της πτώσης μπορεί να ήταν το στρες και έκαναν έκκληση για πιο οργανωμένες και ενδελεχείς μελέτες οι οποίες θα διαλεύκαναν το ζήτημα. Επίσης η ερευνητές δεν επέκτειναν τη μελέτη σε άλλα άτομα στο νοσοκομείο που φοράνε επίσης χειρουργικές μάσκες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με απλά λόγια δεν υπάρχει καμία εφαρμογή αυτής της μελέτης στους ισχυρισμούς περί επικινδυνότητας της χρήσης χειρουργικής μάσκας από το γενικό πληθυσμό.
5. Μια μελέτη του 2015 έδειξε, ότι η υποξία αναστέλλει τα Τ-λεμφοκύτταρα (τα κύρια ανοσοκύτταρα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση των ιογενών λοιμώξεων), αυξάνοντας το επίπεδο μιας ένωσης που ονομάζεται υποξία επαγώγιμος παράγοντας 1 (HIF-1) (5). Με άλλα λόγια, η χρήση μάσκας, η οποία έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί υποξία, μπορεί στην πραγματικότητα να θέσει τις βάσεις για τη σύλληψη του COVID-19 και να κάνει τις συνέπειες πολύ χειρότερες. [πηγή]
Η μελέτη δημοσιεύτηκε το 2015 στο επιστημονικό περιοδικό “Journal of Immunology” με τίτλο “Cutting Edge: Hypoxia-Inducible Factor 1 Negatively Regulates Th1 Function”. [πηγή]
Η μελέτη όντως εξέτασε την επίδραση που έχει η υποξία σε βιοχημικούς μηχανισμούς και συγκεκριμένα σε έναν ειδικό τύπο βοηθητικών T-λεμφοκυττάρων. Ωστόσο, αφενός η μελέτη έγινε σε ποντίκια επομένως οποιαδήποτε μεταφορά προσπαθούν να κάνουν τα υπό εξέταση άρθρα στην ανθρώπινη βιοχημεία δεν έχει καμία επιστημονική βάση και αφετέρου ο ισχυρισμός ότι “ η χρήση μάσκας έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί υποξία” είναι εξίσου αβάσιμος. Δεν υπάρχει μελέτη που να έχει αποδείξει ότι η χρήση χειρουργικής μάσκας, μάσκας με φίλτρο όπως οι N95 ή απλής μάσκας προσώπου προκαλεί υποξία.
6. Η υποξία προάγει φλεγμονή που μπορεί να προωθήσει την ανάπτυξη, την εισβολή και την εξάπλωση καρκίνων (6) . Η υποξία είναι επίσης σημαντικός παράγοντας στην αθηροσκλήρωση, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιακής προσβολής (7). [πηγή]
Σε αυτό τον ισχυρισμό επιστρατεύτηκαν 2 μελέτες. Η πρώτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Surgical Neurology international” το 2013 με τίτλο “Immunoexcitatory mechanisms in glioma proliferation, invasion and occasional metastasis”. [πηγή]
Όπως και με την προηγούμενη μελέτη που εξετάσαμε έτσι και αυτή όντως κάνει αναφορά σε συγκεκριμένους βιοχημικούς μηχανισμούς όπου η υποξία προωθεί την ανάπτυξη καρκινικών όγκων, συγκεκριμένα με συμμετοχή στην αγγειογέννεση, τη διαδικασία που οδηγεί στη παροχή θρεπτικών συστατικών στους καρκινικούς όγκους. Ωστόσο, όπως αναφέραμε ήδη, μέχρι στιγμής δεν έχει τεκμηριωθεί ο ισχυρισμός πως οι μάσκες τύπου N95 (ή παρόμοιες), οι χειρουργικές μάσκες ή οι απλές μάσκες προσώπου προκαλούν υποξία. Επομένως η χρήση της εν λόγω μελέτης στα υπό εξέταση άρθρα δεν έχει καμία αξία καθώς δεν αποδεικνύουν τον βασικό ισχυρισμό των αρθρογράφων.
Η δεύτερη μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “ACS Chemical Neuroscience” 1 Απριλίου του 2020 με τίτλο “Evidence of the COVID-19 Virus Targeting the CNS: Tissue Distribution, Host–Virus Interaction, and Proposed Neurotropic Mechanisms”. [πηγή]
Αυτή η μελέτη δεν έχει απολύτως καμία σχέση με τη παροχή οξυγόνου, την υποξία ή τη χρήση μάσκας ούτε με τα υπόλοιπα ζητήματα στα οποία αναφέρεται ο αρθρογράφος σε αυτό το κομμάτι του κειμένου.
7. Η προειδοποίηση στο κουτί των χειρουργικών μασκών, αναφέρει με σαφήνεια “ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΡΟΪΟΝ ΔΕΝ ΠΑΡΕΧΕΙ ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ COVID-19 (CORONAVIRUS) Ή ΑΛΛΟΥΣ ΙΟΥΣ Ή ΜΟΛΥΝΤΕΣ.” [πηγή]
Οι χειρουργικές μάσκες δεν προτείνονται από τις αρμόδιες αρχές επειδή προστατεύουν τον χρήστη από τον ιό αλλά γιατί προστατεύουν τους υπόλοιπους ανθρώπους από τον χρήστη. Η βασική μέθοδος διασποράς του SARS-CoV-2 είναι μέσω σταγονιδίων βήχα και φτερνίσματος ή μέσω σταγονιδίων σιέλου κατά την ομιλία, επομένως όταν φοράμε μάσκα προσώπου και φτερνιζόμαστε ή βήχουμε το μεγαλύτερο μέρος αυτών των σταγονιδίων πιάνεται στους πόρους της μάσκας περιορίζοντας σημαντικά το κίνδυνο μετάδοσης στη περίπτωση που κάποιος είναι φορέας του ιού. Όταν βρισκόμαστε σε ένα κλειστό χώρο και όλοι οι παρευρισκόμενοι φοράνε μάσκα ο κίνδυνος μετάδοσης μειώνεται δραματικά για όλους. Αυτός είναι ο λόγος που προτείνεται η καθολική χρήση μάσκας. Επομένως η σήμανση στα κουτιά χειρουργικών μασκών είναι σωστές, η μάσκα από μόνη της δεν προστατεύει αυτόν που τη φοράει, προστατεύει του ανθρώπους γύρω του στη περίπτωση που είναι ασυμπτωματικός ή συμπτωματικός φορέας και αντίστοιχα όταν οι άνθρωποι γύρω του φοράνε μάσκα προστατεύουν τον ίδιο από το να κολλήσει τον ιό. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο υπάρχει εδώ και δεκαετίες η πρακτική να φοράμε μάσκα δίπλα σε έναν ασθενή με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. [πηγή]
8. Εκείνοι που φορούν μάσκες αναζωογονούν συνεχώς τους ιούς, αυξάνοντας τη συγκέντρωση του ιού στους πνεύμονες και τις ρινικές οδούς. Φορώντας μάσκα, οι εκπνεόμενοι ιοί, δεν θα είναι σε θέση να διαφύγουν και θα συγκεντρωθούν στα ρινικά περάσματα, θα εισέλθουν στα οσφρητικά νεύρα και μπορούν να ταξιδέψουν στον εγκέφαλο (7)(8)(9). [πηγή]
Σε αυτό το σημείο δίνονται τρεις μελέτες ως πηγές.
Η πρώτη μελέτη, την οποία είδαμε και στον ισχυρισμό #7 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “ACS Chemical Neuroscience” 1 Απριλίου του 2020 με τίτλο “Evidence of the COVID-19 Virus Targeting the CNS: Tissue Distribution, Host–Virus Interaction, and Proposed Neurotropic Mechanisms”. [πηγή]
Η εν λόγω μελέτη δεν αναφέρει σε κανένα σημείο ότι απέδειξε μετάδοση του SARS-CoV-2 στον εγκέφαλο. Τα μόνα στοιχεία που αναφέρονται είναι ευρήματα του ιού SARS-CoV σε ποντίκια.
Η δεύτερη μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “ACS Chemical Neuroscience” στις 13 Μαρτίου 2020 με τίτλο “Evidence of the COVID-19 Virus Targeting the CNS: Tissue Distribution, Host-Virus Interaction, and Proposed Neurotropic Mechanisms”. [πηγή]
Όπως και η πρώτη μελέτη έτσι και η συγκεκριμένη παρουσιάζει βιοχημικούς μηχανισμούς με τους οποίους ο SARS-CoV-2 μπορεί να προσβάλει νευρικά κύτταρα. Σε κανένα σημείο ωστόσο δε γίνεται ισχυρισμός για επίδραση της χρήσης μάσκας σε αυτό το φαινόμενο.
Η τρίτη μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Brain, Behavior, and Immunity” στις 30 Μαρτίου 2020 με τίτλο “Nervous system involvement after infection with COVID-19 and other coronaviruses”. [πηγή]
Και η τρίτη μελέτη που χρησιμοποιείται σε αυτό το σημείο ως πηγή απλώς εξετάζει τον ισχυρισμό πως ο SARS-CoV-2 μπορεί να προκαλεί νευρολογικά προβλήματα. Αυτή η εικασία, παρότι ακόμα μελετάται φαίνεται πως μπορεί να έχει βάση. Ωστόσο ο ισχυρισμός πως η χρήση μάσκας συμβάλει σε αυτή την έκβαση δεν εμφανίζεται πουθενά σε καμία εκ των τριών μελετών ή σε κάποια άλλη επιστημονική μελέτη. Αν κάποιος ασθενής φέρει τον ιό αυτός θα έχει περάσει στον οργανισμό του από εισπνοή σταγονιδίων βήχα ή φτερνίσματος από άλλο μολυσμένο άτομο, επομένως ο ιός θα έχει διέλθει ήδη από τα ρινικά περάσματα. Αν ο εν λόγω ασθενής εκπνέει τον ιό μέσω σταγονιδίων σιέλου αυτό σημαίνει ότι έχει ήδη τον ιό στον οργανισμό του και όποιο πρόβλημα υγείας μπορεί να προκύψει δυνητικά από τον ιό θα προκύψει είτε φοράει μάσκα είτε όχι. Καμία επιστημονική μελέτη δεν έχει κάνει τον ισχυρισμό πως η χρήση μάσκας αυξάνει τη συγκέντρωση του ιού στον ανθρώπινο οργανισμό ή πως αυξάνει τη πιθανότητα για εμφάνιση νευρολογικών διαταραχών.
9. Ο Anthony Fauci, επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων (NIAID), έκανε μια συνέντευξη στα 60 Λεπτά όπου είπε, “Οι άνθρωποι δεν πρέπει να περπατούν τριγύρω φορώντας μάσκες.”
Οι ισχυρισμοί του Dr. Fauci σχετικά με τις μάσκες ήταν, όπως αναφέρθηκε αργότερα, ένας τρόπος να αποφευχθεί η έλλειψη μασκών σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης καθώς μέχρι τότε οι ΗΠΑ δεν είχαν επαρκές απόθεμα. Όταν αυτό το πρόβλημα λύθηκε οι αρχές των ΗΠΑ συνταυτίστηκαν με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων σχετικά με την αποτελεσματικότητα της χρήσης μάσκας προσώπουv από τον γενικό πληθυσμό για περιορισμό εξάπλωσης της COVID-19. [πηγή]
Ωστόσο σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε πως η COVID-19 ήταν μια νέα ασθένεια από έναν νέο ιό για τον οποίο δεν υπήρχαν επαρκή επιστημονικά δεδομένα από την αρχή. Κατά συνέπεια όσο περισσότερα δεδομένα συλλέγονταν και όση εμπειρία αποκτούσε η ιατρική κοινότητα σχετικά με τον νέο κορωνοϊό τόσο βελτιώνονταν τα μέτρα ασφαλείας αλλά και αναθεωρούνταν οι αρχικές εκτιμήσεις σχετικά με το ποια εργαλεία είναι αποτελεσματικά για τον περιορισμό της COVID-19.
10. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας λέει ότι δεν υπάρχει ανάγκη για υγιείς ανθρώπους να φορούν μάσκες προσώπου (10) . Συνιστούν στους υγιείς ανθρώπους να φορούν μάσκες μόνο όταν φροντίζουν κάποιον που έχει μολυνθεί με COVID-19 (11). [πηγή]
Αυτός ο ισχυρισμός βασίζεται σε παρωχημένες πληροφορίες. Η αναφορά που γίνεται σε αυτό το σημείο του άρθρου αφορά τις οδηγίες του Παγκόσμιο Οργανισμού Υγείας μέχρι τον Απρίλιο του 2020. Η τελευταία ανανέωση των οδηγιών του αναφέρει ρητά πως η χρήση μάσκας αποτελεί ένα σημαντικό επικουρικό μέσο για τον περιορισμό εξάπλωσης της COVID-19 ειδικά σε μέρη όπου η διατήρηση απόστασης ενός μέτρου δεν είναι εφικτή, όπως για παράδειγμα σε καταστήματα, σε μέσα μαζικής μετακίνησης και σε λοιπούς κλειστούς χώρους. [πηγή]
11. Ο Χειρουργός-Στρατηγός Jerome Adams συμβούλεψε το κοινό, να μην φοράει μάσκες προσώπου, λέγοντας ότι «δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό» στην αποτροπή της μετάδοσης του COVID-19 (12). [πηγή]
Ο Jerome Adams όντως έκανε αυτές τις δηλώσεις αλλά υπό το φως των νέων δεδομένων αναθεώρησε και πλέον προτρέπει συνεχώς το κοινό να χρησιμοποιεί τις μάσκες προσώπου. [πηγή]
Σε κάθε περίπτωση ωστόσο μεμονωμένες απόψεις επιστημόνων δεν αποτελούν τεκμήριο προς υποστήριξη οποιασδήποτε θέσης επιστημονικής φύσεως. Αυτό που μας αφορά στο πλαίσιο εξέτασης ζητημάτων όπως η πρόληψη και αντιμετώπιση ασθενειών όπως η COVID-19 είναι η ανασκόπηση μεγάλου αριθμού έγκριτων μελετών από αρμόδιους φορείς υγείας.
12. Παρόλο που το CDC (Centers of Disease Control and Prevention) συνιστά να φοράτε μάσκες, παραδέχτηκε ότι δεν διαθέτουν δεδομένα για να επιβεβαιώσουν ότι η χρήση μάσκας μειώνει τον κίνδυνο εξάπλωσης του COVID-19 (13). [πηγή]
Οι μάσκες δεν αποτελούν το μόνο εργαλείο για τον περιορισμό μετάδοσης της COVID-19 αλλά ένα από τα διαθέσιμα εργαλεία. Μόνο η χρήση μάσκας δεν είναι αρκετή καθώς σύμφωνα με τους αρμόδιους φορείς χρειάζεται συνδυασμός κοινωνικής αποστασιοποίησης, κατάλληλο πλύσιμο χεριών και χρήση μάσκας για να περιοριστεί αποτελεσματικά η μετάδοσης της COVID-19. Ο ισχυρισμός ότι δεν υπάρχουν δεδομένα που να επιβεβαιώνουν ότι η χρήση μάσκας μειώνει τον κίνδυνο εξάπλωσης της COVID-19 δεν είναι έγκυρος.
Πρόσφατα δημοσιεύτηκε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση στο επιστημονικό περιοδικό “Lancet” με τίτλο “Physical distancing, face masks, and eye protection to prevent person-to-person transmission of SARS-CoV-2 and COVID-19: a systematic review and meta-analysis” την οποία χρηματοδότησε και υποστήριξε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Πρόκειται για την πληρέστερη ανάλυση που έχουμε διαθέσιμη μέχρι σήμερα και η οποία αποδεικνύι τη χρησιμότητα της χρήσης μάσκας σε συνδυασμό με την κοινωνική αποστασιοποίηση και το πλύσιμο των χεριών για το περιορισμό εξάπλωσης της COVID-19. [πηγή]
Η μετα-ανάλυση εξέτασε 172 επιστημονικές μελέτες σχετικά με το κατά πόσο τα μέτρα αποστασιοποίησης συμπεριλαμβανομένης και της χρήσης μάσκας είναι αποτελεσματικά στο περιορισμό μετάδοσης της COVID-19. Οι ερευνητές κατέληξαν στο ότι τα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης και τη χρήσης μάσκας αποτελούν αποτελεσματικό εργαλείο περιορισμού της COVID-19. Όπως όλες οι μελέτες έτσι και η συγκεκριμένη έχει περιορισμούς οι οποίοι ωστόσο δεν αλλοιώνουν το γενικό συμπέρασμα της μελέτης.
13. Η μασκα σε παιδιά μπορεί να οδηγήσει σε αιφνίδιο θάνατο. [πηγή]
Αυτός ο ισχυρισμός κυκλοφόρησε μετά από ανάρτηση του παιδίατρου – εντατικολόγου και Διευθυντή Παιδιατρικής Μονάδας Εντατικής θεραπείας στο Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών Δρ. Αναστάσιου Χατζή. [πηγή]
Ο Δρ. Χατζής πρακτικά μετέφερε τα δεδομένα που έχουμε μέχρι σήμερα σχετικά με το πότε είναι ασφαλές να χρησιμοποιείται μάσκα σε παιδιά. Όπως αναφέρει μεταξύ άλλων και το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) η χρήση μάσκας δεν συνίσταται για παιδιά κάτω των 2 ετών επειδή υπάρχει πιθανότητα να μη μπορούν να αναπνεύσουν εύκολα λόγω της ηλικίας τους και επειδή, σε περίπτωση που υπάρχει πρόβλημα δυσπνοιας, το παιδί δε μπορεί να το επικοινωνήσει άμεσα όπως ένας ενήλικας ή ένα παιδί μεγαλύτερης ηλικίας. [πηγή]
Ωστόσο ο Δρ. Χατζής ανέφερε ρητά στην αρχή της ανάρτησης του πως στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης είναι πολύ σημαντικό να προσδιορίσουμε την ηλικία του παιδιού καθώς δεν εφαρμόζεται η ίδια σύσταση για παιδιά άνω των 2 ετών. Για παιδιά άνω των 2 ετών η χρήση μάσκας συνίσταται απλά όσο μικρότερο είναι το παιδί τόσο πιο προσεκτικά πρέπει να παρακολουθείται από τους γονείς του ενώ βρίσκεται σε δημόσιο χώρο και φοράει μάσκα. Τα σχετικά δημοσιεύματα ωστόσο δεν έκαναν αυτή τη διευκρίνηση στους τίτλους τους αφήνοντας να εννοηθεί πως η χρήση μάσκας σε οποιοδήποτε παιδί μπορεί να είναι θανατηφόρα.
Συμπέρασμα
Με βάση όλα τα διαθέσιμα δεδομένα από την δημοσιευμένη βιβλιογραφία, τόσο αυτή που παρατίθεται στα υπό εξέταση άρθρα όσο και συμπληρωματικές πηγές καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι ισχυρισμοί που γίνονται στα εν λόγω άρθρα αποτελούν διαστρέβλωση των πραγματικών επιστημονικών δεδομένων. Η χρήση μάσκας προσώπου από τον γενικό πληθυσμό είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο περιορισμού μετάδοσης της νόσου COVID-19 ενώ δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η χρήση μάσκας περιορίζει τη πρόσληψη οξυγόνου προκαλώντας σοβαρές διαταραχές όπως υποξία.
Επιστημονική επιμέλεια άρθρου: Δρ. Γιώργος Παυλάκης, PhD Γιατρός-Ερευνητής, Μέρυλαντ ΗΠΑ
“Είναι αποδεδειγμένο πια ότι οι μάσκες δουλεύουν.”
Άρθρο-παρέμβαση του Γιώργου Παυλάκη*
“Η μεγάλη επιτυχία της Ελλάδας, μέχρι σήμερα, να αποφύγει τα χειρότερα της επιδημίας του κορωνοϊού, έδωσαν την ευκαιρία για γκρίνιες και αμφισβητήσεις. Σήκωσαν κεφάλι ορισμένοι για να αμφισβητήσουν τα μέτρα που πάρθηκαν, χωρίς να ξέρουν πολλές φορές για τι μιλάνε. Είναι κατανοητό ότι η κόπωση από τα περιοριστικά μέτρα και την παρατεταμένη επιδημία οδηγεί σε μερικές άσκεφτες αντιδράσεις. Αλλά το τελευταίο διάστημα αυτό το κύμα αμφισβήτησης θέτει σε κίνδυνο την καλή πορεία της Ελλάδας και πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά μέτωπο. Έχουμε τώρα τρανταχτές αποδείξεις από όλα τα μέρη του κόσμου ότι μάσκες, κοινωνική απόσταση και πλύσιμο χεριών περιορίζουν εντυπωσιακά την επιδημία. Σε μια χώρα με την αρχική επιτυχία της Ελλάδας, αυτά τα μέτρα, που προϋποθέτουν φυσικά και απαγόρευση όλων των συγκεντρώσεων ιδίως σε εσωτερικούς χώρους (αυτό σημαίνει κοινωνική απόσταση), έχουν μεγάλη πιθανότητα να κρατήσουν τον ιό σε χαμηλά επίπεδα. Αν αυτό δεν πετύχει, το μόνο που μένει μέχρι να βγουν εμβόλια είναι το υπερόπλο που χρησιμοποίησε η Ελλάδα την άνοιξη, γενική καραντίνα. Αυτό όμως έχει σοβαρές οικονομικές και άλλες επιπτώσεις και δεν μπορεί να είναι μόνιμη κατάσταση. Είναι λοιπόν προς το συμφέρον όλων να βοηθήσουν να γίνουν πράξη και να πετύχουν τα μέτρα μάσκες-απόσταση-χέρια.
Αυτοί που συκοφαντούν αυτά τα μέτρα η την αποτελεσματικότητα τους, κάνουν μεγάλο κακό. Δεν στηρίζονται σε καμία επιστημονική απόδειξη, απλά διαστρέφουν και παρανοούν δημοσιεύσεις, μελέτες και δηλώσεις για να παραπλανήσουν όσους τους ακούνε.
Γιατί το κάνουν; Οι λόγοι είναι πολλοί και διάφοροι. Μερικοί που αρνούνται την ύπαρξη του ιού είναι στη φάση της άρνησης, δηλαδή δεν θέλουν να πιστέψουν το κακό που μας βρήκε. Οι πιο επίμονοι, μάλλον χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη για να σταματήσουν να διαδίδουν ότι δεν υπάρχουν πτώματα, κανένας δεν πέθανε, η ότι πληρώνουν τους… πεθαμένους για να πουν ότι ο ιός τους σκότωσε!
Η παραπάνω μελέτη από τα Ελληνικά Hoaxes επικεντρώνεται στις ανακρίβειες, παραποιήσεις και ψέματα που κυκλοφορούν για τις μάσκες, που έγιναν, δυστυχώς, το σύμβολο της «αντίστασης» στα αναγκαία πρόσφατα μέτρα. Οι πολέμιοι των μασκών, έχουν επιστρατεύσει, ανάμεσα στα άλλα, και μερικά επιχειρήματα που τα ονομάζω «πεισματάκια κακομαθημένων παιδιών». Θα αναφέρω δυο για παράδειγμα.
1 -Άλλα μας λέγατε πριν μήνες, τώρα βάλατε τις μάσκες. (Αυτό είναι πεισματάκι: αν μας είπες κάτι λάθος, εμείς θα συνεχίσουμε το λάθος για να σκάσεις!)
Έτσι είναι η επιστήμη, βλέπει την πραγματικότητα και αυτοδιορθώνεται. Παλιά έλεγαν ότι η γη είναι επίπεδη (μερικοί το πιστεύουν ακόμα) αλλά όταν γνωρίσαμε καλύτερα την πραγματικότητα αλλάξαμε. Για μια νέα ασθένεια από ένα νέο ιό, δεν ξέραμε τίποτα, δεν υπήρχε διεθνής εμπειρία και μερικές αρχικές γνώμες και οδηγίες χρειάστηκε να αλλάξουν όταν έγιναν καλές μελέτες.
2 -Οι μάσκες δεν δουλεύουν, η, χειρότερα, οι μάσκες κάνουν κακό. (Αυτό είναι πεισματάκι του τύπου, δεν μου αρέσουν τα λαχανικά, αρά δεν τα τρώω παρ’ όλο ότι, αντικειμενικά, κάνουν καλό).
Οι μάσκες, σε συνδυασμό με τα άλλα μέτρα, έχει αποδειχτεί πια ότι δουλεύουν, όλοι συμφωνούν σε αυτό και όλοι τα ίδια λένε παγκόσμια. Προστατέψτε τον εαυτό σας και τους γύρω σας, όσο είναι καιρός.”
*Ο Δρ. Γιώργος Παυλάκης είναι πτυχιούχος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Syracuse, ΗΠΑ. Έχει εστιάσει την έρευνά του στη βιολογία και παθογένεια των ανθρώπινων ρετροϊών, ειδικότερα του HIV-1. Η επιστημονική του ομάδα επικεντρώνεται αυτή την περίοδο στην ανάπτυξη εμβολίων και ανοσοθεραπειών για το AIDS και τον καρκίνο.
