Γεωλογία, μεταλλευτικά κοιτάσματα και εξόρυξη – Όσα γνωρίζουμε για τη ΒΑ Χαλκιδική (video)
Η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου είναι μια δραστηριότητα που συμβαδίζει με τον άνθρωπο αιώνες τώρα. Στη βορειοανατολική Χαλκιδική, περιοχές πλούσιες σε κοιτάσματα, έχουν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία και παρουσιάζουν ιδιαίτερο γεωλογικό ενδιαφέρον. Αρκεί να φανταστεί κανείς ότι κοιτάσματα βρίσκονται αρκετές εκατοντάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης ή και της θάλασσας. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει, για το θέμα αυτό, η συνέντευξη που επιμελήθηκε η Σουζάνα Καζάκα, με τον γεωλόγο Αργύρη Παπαδόπουλο.
Αναλυτικά:
1. Μπορείτε να μας οριοθετήσετε γεωγραφικά τη μεταλλευτική περιοχή στη Β/Α Χαλκιδική;
Η περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής έχει μια ιστορία 25 αιώνων και διαθέτει ένα από τα σημαντικότερα μεταλλευτικά κέντρα στην Ελλάδα. Κατά την περίοδο ισχύος του Μακεδονικού Βασιλείου αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες παραγωγής χρυσού παγκοσμίως. Το συγκρότημα των Μεταλλείων Κασσάνδρας, που χωροθετείται μεταξύ Ολυμπιάδας, Βαρβάρας, Σκουριών και Στρατωνίου, περιλαμβάνει το μεταλλείο Ολυμπιάδας, τα μεταλλεία του Μαντέμ Λάκκου και των Μαύρων Πετρών, καθώς και το κοίτασμα χρυσοφόρου-χαλκούχου πορφύρη στις Σκουριές. Το Έργο καταλαμβάνει συνολική έκταση περίπου 4.800 στρεμμάτων, εκ των οποίων περίπου τα μισά αφορούν το υποέργο των Σκουριών. Το 13% της συνολικής κάλυψης είναι για την ανάπτυξη του οδικού δικτύου, ενώ το υπόλοιπο αποτελεί το αποτύπωμα των τριών υποέργων. Η κάλυψη γης αναμένεται να μειωθεί σταδιακά κατά το ήμισυ με την πρόοδο του Έργου, καθώς η αποκατάσταση της γης θα πραγματοποιείται παράλληλα με τη λειτουργία.
2. Είναι ανεξάντλητα τα κοιτάσματα;
Τίποτα δεν είναι ανεξάντλητο. Ωστόσο, στις Σκουριές υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα χρυσοφόρου-χαλκούχου μεταλλοφόρου πορφύρη και τα μεταλλευτικά αποθέματα χρυσού ανέρχονται περίπου στις 3,6 εκ. ουγκιές Χρυσού και στους 740.000 τόνους Χαλκού. Στην Ολυμπιάδα εντοπίζονται περίπου 2 εκ. ουγκιές Χρυσού, 36,5 εκ. ουγκιές Αργυρού, 382.000 τόνοι Μόλυβδου και 477.000 τόνοι Ψευδάργυρου. Στο μεταλλείο της Μαύρης Πέτρας γίνονται γεωλογικές έρευνες για την επιβεβαίωση νέων βιώσιμων αποθεμάτων.
3. Μέχρι και πόσα μέτρα κάτω από το έδαφος βρίσκονται μεταλλευτικά κοιτάσματα; Έχει αλλάξει αυτό το νούμερο στο πέρασμα των αιώνων;
Ο αριθμός έχει αλλάξει σημαντικά μέσα στους αιώνες, κυρίως λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας, αλλά και της αύξησης των τιμών των μεταλλευμάτων. Το πιο βαθύ υπόγειο μεταλλείο του κόσμου αυτή τη στιγμή βρίσκεται στη Ν. Αφρική σε βάθος 4km. Tο 1995, η εξορυκτική δραστηριότητα στην Ολυμπιάδα, πραγματοποιούνταν σε βάθος από -32 m έως -218 m κάτω από τη μέση στάθμη της θάλασσας. Η κύρια ράμπα είχε φτάσει σε βάθος -230 m. Σήμερα, η ράμπες ανάπτυξης του μεταλλείου της Ολυμπιάδας είναι στα -340m από την επιφάνεια της θάλασσας. Η έρευνα αυτή τη στιγμή έχει δώσει ενδείξεις κοιτάσματος περίπου στα 600 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
4. Ποια άλλα χρήσιμα στοιχεία αντλεί ένας γεωλόγος από τη μεταλλευτική εξόρυξη σε μια περιοχή;
Τα μεταλλεύματα είναι απαραίτητα για την πρόοδο της τεχνολογίας και του πολιτισμού. Τα ορυκτά είναι πιο κοντά στην καθημερινότητά μας από όσο νομίζουμε. Διάφοροι τύποι κοιτασμάτων υπάρχουν σε όλο τον κόσμο, ανάλογα με τη γεωλογία της κάθε περιοχής. Στην περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής, εκτός από χρυσό, χαλκό και άργυρο, εξορύσσεται μόλυβδος και ψευδάργυρος σε μορφή εμπλουτισμάτων. Αυτά αξιοποιούνται εκτός των γνωστών από την αρχαιότητα χρήσεών τους, ως αγωγοί σε ηλεκτρικά κυκλώματα, στην ιατρική, έχουν περιβαλλοντικές και βιομηχανικές εφαρμογές κτλ.
5. Έχετε ιστορικά στοιχεία για τον τρόπο της κοιτασματολογικής έρευνας κατά τους προηγούμενους αιώνες;
Στη ΒΑ Χαλκιδική κατά την αρχαιότητα, εκμεταλλεύονταν οι επιφανειακές εμφανίσεις του κοιτάσματος χαλκού-χρυσού στις Σκουριές, καθώς και οι κοντινές στην επιφάνεια της γης εμφανίσεις μολύβδου-ψευδαργύρου, κατασκευάζοντας μικρές υπόγειες στοές, που ακολουθούσαν, όσο ήταν δυνατό, τις εμφανίσεις της μεταλλοφορίας. Η μεταλλευτική δραστηριότητα ήταν έντονη από την αρχαιότητα και αυτό μαρτυρούν τα υπολείμματα της αρχαίας μεταλλουργίας από την εκκαμίνευση του μεταλλεύματος (σκωρίες) που έχουν βρεθεί. Επίσης, έχουν μείνει για την περιοχή τα τοπωνύμια Σιδηροκαύσια και Μαντεμοχώρια που αφορούν τη Βυζαντινή και Οθωμανική περίοδο.